Propagatienieuws – week 28, 2022

Deze week in Propagatienieuws:

• HF: goede vooruitzichten met relatief hoge zonnefluxindex en lage Kp-index, 
• VHF-tropo: flinke kans op verhoogde tropocondities komende dagen, 
• Es: volop sporadische-E-mogelijkheden, maar hoge Kp-index kan roet in het eten gooien, 
• Meteoorscatter: tot einde maand nog vier, relatief zwakke meteorenregens actief, 
• EME: maandeclinate, EME-tijdvensters en padverliezen nemen toe. 144MHz-ruis laag komende week.

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

De zonneactiviteit heeft zich anders ontwikkeld dan vorige week werd verwacht. In plaats van een daling steeg de zonnefluxindex van 137 naar 171 op zaterdag. Dit was te danken aan een hele reeks actieve regio’s, waarvan er drie bijzonder uitgesproken zonnevlekgroepen waren. De activiteit van de zonnevlammen was hoog.

Niettemin bleef de propagatie achter bij de verwachtingen. Dit was te wijten aan een onrustig geomagnetisch veld. Op maandag en dinsdag was de Kp-index 4 en 5 als gevolg van coronalemassa-ejecties en gaten.

In de loop van de week werd het er echter niet rustiger op, want een snelle zonnewind beïnvloedde de ionosfeer, met snelheden van meer dan 560 km/s. Bovendien was er een zuidelijke oriëntatie van het interplanetaire magnetische veld, waardoor er meer plasma naar de poolgebieden stroomde en vooral de paden over de noordpool in de richting van de Stille Oceaan werden verstoord.

HF-condities waren typisch voor deze tijd van het jaar, met maximum frequenties die overdag lager zijn dan in de winter, maar hogere MUF’s nachts. Dit wordt beïnvloed door veranderende verhouding van atomen en moleculen in de ionosfeer tijdens de verschillende seizoenen. In de zomermaanden zijn er wat meer moleculen die lastiger te ioniseren zijn dan in de andere seizoenen.

Overdag was de maximaal bruikbare frequentie meestal tussen 21 en 25 MHz, waarbij de 15 m band regelmatig openging en leuke DX bood. Maar ook de 12 en 10 meter openden met tussenpozen, met sporadische-E-openingen en verbindingen over het F-gebied.

HF-vooruitzichten

In de komende dagen kunnen we soortgelijke propagatie-omstandigheden verwachten. 12 en 10 meter zullen regelmatig opengaan, waardoor DX naar Noord-Amerika en Japan mogelijk wordt. Overdag zal het pad over de Noordpool weer openingen bieden naar de Stille Oceaan op 20 tot 10 meter, waarbij de banden boven 21 MHz niet dagelijks open zullen zijn. In de nachturen zal de MUF3000 tussen 10 en 14 MHz blijven.

NOAA verwacht voor de komende week een langzaam afnemende zonnefluxindex, tot waarden rond de 150 en een rustig aardmagnetisch veld met een Kp-index van 2 of 3. Dit is een gevolg van het feit dat twee van de huidige grote zonnevlekken aan het begin van de week de voor ons zichtbare zonneschijf zullen verlaten. Met de huidige zonnevlekactiviteit is het onwaarschijnlijk dat de zonnewind lang rustig zal blijven en meer zonnevlammen zijn dan ook zeer waarschijnlijk.

VHF en hoger

De combinatie van zeer warm en vochtig weer biedt in het algemeen goede kansen voor tropo-propagatie. Voor de komende dagen ligt een hogedrukgebied pal boven onze regio waardoor de lucht over land wordt aangevoerd en daardoor wat droger is. De kaarten van DX Info Centre tonen voor de komende dagen veel gebieden met sterk verhoogde tropo-propagatie, maar de richting van de openingen kunnen wisselen.

Sporadische-E

Sporadische-E is nog steeds overheersend in midden juli. In Europa is een uitgebreide straalstroomactiviteit aanwezig met geschikte triggers voor het opwekken van atmosferische zwaartekrachtgolven. De hoofdstroom van de straalstroom loopt van IJsland zuidoostwaarts over de Noordzee naar Oost-Europa, maar het is een zeer brede stroom en strekt zich dus uit tot ver in het zuiden over Frankrijk en tot aan de Alpen. Dit geeft een brede waaier van richtingen die de moeite waard zijn om te verkennen van Scandinavië rond tot Italië. Voor Spanje en Portugal ligt de straalstroom momenteel minder gunstig. Het Atlantische deel van de hoofdstraalstroom is nog steeds in een gunstige positie voor paden naar de VS. Kijkend naar het oosten heeft de complexe straalstroomactiviteit boven Zuid-Rusland en de grenzen met Azië enkele verlengde multi-hop-paden naar Azië en het Verre Oosten mogelijk gemaakt.

Een hoge Kp-index heeft de neiging om Es-kansen te onderdrukken en deze is de laatste tijd nogal wisselvallig. Het is de moeite waard om dit regelmatig te controleren. De positieve kant van een hogere Kp-index is een verhoogde kans op aurora-propagatie.

Meteoorscatter

Aan het eind van de maand zijn er vier relatief kleine meteorenregens nog actief. De grootste is de zuidelijke Delta-Aquarïden, met een piek op 30 juli met een gemiddelde ZHR van 25. Onthoud dat willekeurige meteooractiviteit er altijd is en het best is rond zonsopgang.

EME

De maandeclinatie (= stand noordelijk van evenaar) neemt weer toe en dat geldt ook voor de afstand tussen maan een aarde. De tijd dat de maan zichtbaar is (EME-tijdvensters) en padverliezen zullen deze week toenemen. De 144MHz-ruis is de hele week laag.

 

______

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

 

______

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.