Propagatienieuws – week 51 2024
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: matige zonneactiviteit leidt tot minder zonnevlamactiviteit, ;
- Tropo: Op korte termijn geen tropo;
- Sporadische-E:Check de Sporadische-E grafieken van de VHF Cluster;
- Meteoorscatter: wel kansen op VHF;
- Auora: Kp-index te laag;
- EME: declinatie wordt vandaag laat, de 22e, negatief.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Zaterdag 21 dec 2024, 0921 UTC is de winter formeel begonnen met een zonnefluxindex SFI van ongeveer 175. Hierbij vallen vooral de hoge MUF-waarden van 40 MHz en meer (voor een sprongafstand van 3000 km) en een foF2 van ongeveer 14 MHz op – zie ook https://www.ionosonde.iap-kborn.de/actuellz.htm#muf . Zes maanden geleden, aan het begin van de zomer, lagen de waarden voor een SFI van ongeveer 200 slechts rond de 25 MHz (MUF3000) of rond de 8 MHz (foF2). Een hogere MUF3000 of foF2 in de winter, ondanks een lagere SFI? Dit is in tegenspraak met de verwachting dat ionisatie in de zomer hoger zou moeten zijn dan in de winter. Experts noemen dit ionosferische fenomeen daarom de zogenaamde winteranomalie, waarbij het ionisatieniveau van de F2-regio hoger is dan in de zomer. Deze anomalie wordt al sinds de jaren 1930 bestudeerd en houdt rechtstreeks verband met zonneactiviteit. Op het noordelijk halfrond kan ze vrijwel van jaar tot jaar worden waargenomen, terwijl ze op het zuidelijk halfrond meestal afwezig is wanneer de zonneactiviteit laag is.
Berkner en Wells vonden al in de jaren 1930 een sterke anomalie in gegevens van Washington (VS), met een maximum in de noordelijke winter (november-februari), terwijl de stationsgegevens van Watheroo (Australië) geen anomalie vertoonden. Eerder hadden Appleton en Naismith al voor het eerst afwijkende winter-zomerresultaten gerapporteerd in Engeland.
Torr en Torr (1973) analyseerden gegevens van ionosondes wereldwijd en maakten een kaart van de regio’s met winteranomalieën. Ze vonden intense anomalieën op hoge breedtegraden, bijvoorbeeld in de Noordelijke IJszee en gedeeltelijk in de Indische Oceaan ten zuidwesten van Australië.
De oorzaken van de winteranomalie zijn nog niet voldoende onderzocht, maar ze zouden te wijten kunnen zijn aan veranderingen in de neutrale samenstelling in de F-regio, in het bijzonder de verhouding tussen zuurstof en stikstof, veroorzaakt door convectie van atomaire zuurstof van het zomer- naar het winterhalfrond, evenals seizoensgebonden schommelingen in de thermosferische winden. DXers zullen zeker blij zijn met de winteranomalie in deze dagen en weken. De afsnijfrequentie stijgt snel bij het begin van de dag, 10 m opent kort na zonsopgang. Rond het middaguur is er meestal een maximum rond 40 MHz. Na zonsondergang daalt de afsnijfrequentie snel, vaak tot onder 10 MHz, zodat alle banden boven 40 m gesloten zijn. Als het magnetisch veld van de aarde verstoord is, kan het ’s nachts nog verder dalen; in de afgelopen week zijn er ’s nachts waarden van slechts 5 MHz geweest.
.
HF Propagatie vooruitzichten
Voor de komende dagen blijft de zonnefluxindex rond de 175 verwacht. De huidige matige zonneactiviteit leidt tot minder zonnevlamactiviteit, wat betekent dat er weinig coronale massa-ejecties plaatsvinden en dat de geomagnetica op de meeste dagen ongestoord is. Dit is bijzonder gunstig voor DX op de lagere banden tijdens de lange nachten. Maar voor hoe lang nog? Vier actieve regio’s op de zon worden groter. Aan het einde van de week vond er al een sterke massa-uitstoot plaats aan de andere kant van de zon, wat duidt op een zeer actief gebied. Verstoorde condities op de lagere banden kunnen daarom terugkeren aan het begin van de nieuwe week. De goede condities op de hogere banden zullen hier weinig last van hebben.
VHF en EME
Tropo
Dit weekend wordt het weer bepaalt door een lagedrukgebied tussen Scotland en Noorwegen. Het veroorzaakt buien en flink wat wind. Op korte termijn levert dit geen tropo op. Kerst wordt niet wit, maar kan wel profiteren van een uitgebreid gebied met sterke tropo boven de Noordzee en het zuiden van Scandinavië. Kijk uit naar mistige laaghangende bewolking of mist voor de beste condities.
Sporadische-E
Een van de nuttige aspecten van het zoeken naar Sporadische-E in de winter is dat de straalstromen vaak aanzienlijk sterker zijn dan in het meer traditionele Sporadische-E zomerseizoen. Straalstromen zijn een goede bron van turbulentie die zich uiteindelijk kan voortplanten naar de E-regio om Sporadische-E propagatie te maken. Straalstromen worden weergegeven op bovenluchtkaarten en kunnen een goede geografische gids zijn voor de Sporadische-E vooruitzichten in de zomer en moeten daarom ook worden geraadpleegd voor deze winterse gebeurtenissen. In dit geval vertellen ze ons dat de eerste helft van de komende week, tot Eerste Kerstdag, goed is opgezet met een noordelijke straalstroom over Midden-Europa en, nog belangrijker, over de Alpen. Check de Sporadische-E grafieken van de VHF Cluster op propquest.co.uk voor vroege tekenen van activiteit, vooral voor paden naar het zuidoosten naar Italië en de Balkan.
Aurora
Voor de komende dagen zal de Kp-index te laag zijn voor aurora..
Meteoorscatter
Meteorscatter en het winter Sporadische-E seizoen tussen nu en ongeveer half januari bieden wel kansen op VHF.
EME
De maan begon dit weekend met positieve declinatie maar wordt vandaag laat, de 22e, negatief. Padverliezen zijn het hoogst door het apogeum op kerstavond. 144MHz hemelruis is hoog tot woensdag, inclusief bijna-eclips condities de hele dag op maandag.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl
VERON