Propagatienieuws – week 46, 2022
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: komende week 21MHz-band betrouwbaar open;
- VHF-tropo: kansen op goede tropocondities zijn gering;
- Meteoorscatter: Alpha Monocerotiden bereiken op 25 november een zwak maximum;
- EME: EME-tijdvensters afnemend, geringe padverliezen en toenemende 144MHz-hemelruis.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
In grote lijnen was de propagatie vergelijkbaar met de voorgaande weken. De zonnefluxindex bereikte 142 eenheden op maandag en daalde vervolgens tot 116 eenheden op zaterdag. Dit werd merkbaar in de loop van de week, de 10m-band ging minder vaak en minder intensief open. Terwijl dinsdagmiddag de MUF nog klom tot net onder de 40 MHz in Dourbes, daalden de waarden in de loop van de week tot 31 MHz. ’s Nachts vielen de MUF-waarden soms zelfs onder de 10 MHz.
Toch waren de omstandigheden helemaal niet slecht. Dit kwam door een constant rustig geomagnetisch veld. Hierdoor konden sommige amateurs T33T ontvangen vanuit Kiribati in de Stille Oceaan – op 160 meter!
De propagatie gaat echter veranderen.
HF-vooruitzichten
Vrijdagochtend al waarschuwde het Australian Space Weather Prediction Centre voor geomagnetische storingen veroorzaakt door een matig groot coronaal gat. Dit draaide op 19 november in een positie die effect heeft op de aarde. In combinatie met enkele mogelijke uitbarstingen van coronale massa moeten we de komende dagen dus een verhoogde geomagnetische activiteit verwachten, die vooral de lagere banden negatief zal beïnvloeden.
Vandaag (zondag) zal de Kp-index 3 tot 5 zijn, waarbij in de ochtend nog sprake kan zijn van een lichte geomagnetische storm (G1). De plasmadichtheid neemt na maandag weer wat af, maar de snelheid van de zonnewind neemt dinsdag weer toe.
De zonneactiviteit daarentegen zal op een rustig niveau blijven, met vier actieve zonnevlekgebieden die momenteel worden waargenomen. Dat wijst op gewone zonnevlammen uit de C-klasse , met een kleine kans op matige M-klasse-vlammen. Het zou daardoor kunnen dat de zich momenteel prachtig ontwikkelende zonnevlek AR3150 in het noordwesten tot uitbarstingen leidt in de komende dagen.
Voor de komende dagen wordt een zonnefluxindex van 115 verwacht en kunnen we overdag rekenen op de 21MHz-band voor betrouwbare openingen, en de MUF kan met kortere tussenpozen oplopen naar 24 en 28 MHz. Na zonsondergang zal de MUF snel dalen tot 9 tot 10 MHz.
Een zonnefluxindex van 115 klinkt laag, maar het is goed om te weten dat we een jaar geleden al heel blij waren met een zonnefluxindex van 89. Cyclus 25 vordert gestaag, met de piek naar verwachting in juli 2025, over ongeveer 32 maanden. Hoe sterk zal het zijn? Dat is op dit moment niet te voorspellen, maar hopelijk hetzelfde als in 1957-1959. Het laatste radioweerbericht van de ARRL zegt daarover: “Op het hoogtepunt van de 19e zonnecyclus was de straling zo intens dat de 10-meterband overal ter wereld 24 uur per dag open was. De 19e zonnecyclus had verreweg het hoogste aantal zonnevlekken in de opgetekende geschiedenis, en er was niets vergelijkbaars voor of na.”
VHF en hoger
Tropo
De verwachting van vorig weekend voor goede tropocondities is uitgekomen. Ook de beter uitgeruste stations in het zuiden van het land konden verbindingen maken tot ver in Scandinavië. Op dit moment zijn de vooruitzichten beperkt tot meer wisselvallig weer. Dit wordt veroorzaakt door een sterke straalstroom over de Atlantische Oceaan. De kansen op goede tropo zijn hierdoor voorlopig klein. De straalstoom is echter ook een stimulans voor Sporadische-E.
We zijn nu ver buiten het Sporadische-E-seizoen, maar de foEs-meetwaarden zijn nog regelmatig te zien in de ionogrammen wat bijzonder nuttig kan zijn voor de LF-banden.
Meteoorscatter
De actieve meteorenbuien van deze week zijn de Alpha Monocerotiden, die actief zijn tot 25 november en een laag ZHR-maximum bereiken op maandag 21 november. Ook de Orioniden van november, die actief zijn tot 6 december, maar pas op 28 december hun piek bereiken.
EME
De maandeclinatie werd negatief op zaterdag, waardoor EME-tijdvensters korter worden en zenithoeken afnemen. Padverliezen zijn nog steeds laag en blijven tot het perigeum (kortste afstand aarde-maan) op vrijdag verder dalen. 144MHz-hemelruis neemt langzaam toe en bereikt een maximum van meer dan 2.500 Kelvin op vrijdag.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON