Propagatienieuws – week 24, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: 20, 17 en 15 meter zijn momenteel de belangrijkste banden, waarbij de 20m-band de meeste dagen de klok rond open is;
- Tropo: kortere momenten met verhoogde tropocondities voor een beperkt aantal gebieden;
- Sporadische-E: volop Sporadische-E-mogelijkheden. Houd de VHF-banden halverwege de ochtend en laat in de namiddag of vroeg in de avond in de gaten;
- Meteoorscatter: juni is een uitstekende maand voor MS, zowel de Arietiden en ζ-Perseiden zijn actief;
- Aurora: Kp-index te laag voor aurorapropagatie;
- EME: lange EME-tijdvensters, aanstaande donderdag padverliezen maximaal, 144MHz-hemelruis sterk dit weekend, maar matig tot gering in de rest van de week.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
De zonneactiviteit was de afgelopen week vrij laag tot matig, met talrijke kleinere C-klasse-vlammen. Op vrijdag werden drie M-vlammen waargenomen bij drie verschillende zonnevlekkengroepen. Alles bij elkaar kwamen en gingen de zonnevlekregio’s; alleen al van vrijdag op zaterdag daalde hun aantal van 9 naar 6 groepen. Ook een van de meest actieve regio’s werd getroffen.
Dit is ook duidelijk merkbaar in de zonnefluxindex (SFI), die wel boven de 140 blijft, maar recent moeite heeft om boven de 160 uit te komen. In de middag zijn er vaak nog SSB-verbindingen mogelijk met Brazilië, Argentinië, Chili en Uruguay. Dit is waarschijnlijk geen propagatie via de F2-laag, maar eerder multi-hop-Sporadische-E.
Als gevolg van een eerder coronaal gat nam tegen het einde van de afgelopen werkweek de snelheid van de zonnewind toe tot boven 600 km per seconde. Het resultaat was een lagere MUF en meer ruis op de lagere banden.
Het astronomische begin van de zomer (dus de zonnewende) is op woensdag om 14:57 UTC. De zon bereikt haar hoogste positie rond het middaguur en daarom hebben we de langste dag. Er is hier een sterke noord-zuid-gradiënt: met elke kilometer naar het noorden win je ongeveer 6 seconden meer tussen zonsopgang en zonsondergang. Dat is 1 minuut per 10 kilometer!
HF-vooruitzichten
De komende dagen worden meer röntgenvlammen van de M-klasse verwacht omdat er nieuwe actieve gebieden worden verwacht. Voor de zonnefluxindex (SFI) verwacht NOAA waarden tussen 155 en 160, en de Kp-index kan soms nog oplopen tot 4. De zonnewind zal verder afzwakken en de geomagnetica, die onlangs stormachtige intervallen liet zien, zal langzaam kalmeren maar tot het begin van de week vrij veranderlijk blijven. Pas dan kan een langere rustige fase worden verwacht.
20, 17 en 15 meter zijn op dit moment de belangrijkste banden, waarbij de 20 meter band de meeste dagen de klok rond open is en 15 meter circa 16 uur per dag. De band sluit pas na middernacht lokale tijd. Propagatie op de 12- en 10m-band is momenteel lastig, afgezien van Sporadische-E. DX-ers komen aan hun trekken in de ochtend- en avonduren omdat de demping dan laag is. De lagere banden zijn zo goed als “op vakantie” omdat de verzwakking overdag elk signaal dempt en de nacht met weinig verzwakking momenteel erg kort is.
VHF en hoger
Tropo
Voorlopig ligt er nog een hogedrukgebied boven Noord-Italië, maar ten westen van Schotland is de luchtdruk inmiddels een stuk gedaald. Het weer in onze regio wordt daardoor wat minder stabiel met de kans op buien. Er kunnen wat kortere momenten zijn dat de tropocondities verhoogd zijn, maar het zal maar gelden voor beperkte gebieden.
Sporadische-E
Er zijn afgelopen week enkele uitstekende multi-hop-Sporadische-E-openingen geweest. Dit is het hoogseizoen voor Sporadische-E, dus het is de moeite waard om een paar opmerkingen te maken.
Er zijn vaak twee grote ’tijdvensters’ van activiteit: halverwege de ochtend en laat in de namiddag of vroeg in de avond. Voor vroege vogels kan er op sommige dagen een verrassend tijdvenster van activiteit zijn rond 06:00 tot 07:00 UTC en dit is vooral nuttig voor paden over de pool naar Japan en de Stille Oceaan. De tendens is dat openingen westwaarts trekken. Paden over Oost-Europa zullen worden vervangen door nieuwe paden naar Italië of Spanje/Portugal als het specifieke ‘venster’ naar het westen migreert.
In dit piekseizoen kunnen de operationele Sporadische-E-tijdvensters bijna samensmelten tot één ononderbroken activiteitsperiode, vooral op de lagere banden zoals 10m en 6m. Terwijl paden naar Portugal vervagen, kan de nieuwe cyclus beginnen met paden naar Scandinavië en de Baltische staten.
Multi-hop-paden zullen zwakker zijn dan single-hop-paden en vaak vluchtiger door de complexe geometrie die vereist is, waardoor de langzamere datamodi frustrerend zijn. Als je dit toevoegt aan de frequentiespreiding, kan soms snelle CW de beste modus zijn als je de activiteit kunt vinden.
Meteoorscatter
In juni zijn er meerdere meteoorregens met uiteenlopende intensiteit. Meteoorscatter is daardoor een bruikbare propagatiemodus.
Aurora
Voor de komende dagen is de Kp-index te laag voor Aurora.
EME
Zondag piekt de maandeclinatie, maar met het apogeum (grootste afstand aarde-maan) komende donderdag zullen de padverliezen het grootst zijn. De 144MHz-hemelruis is matig tot zaterdagmiddag wanneer de zon en de maan zeer dicht bij elkaar aan de hemel staan, wat het weekend bederft voor EME op VHF. Deze ‘dicht bij eclips’-toestand houdt aan tot zondagavond, waarna de ruisniveaus laag tot matig zijn voor de rest van de week.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
wikipedia.com
VERON