Propagatienieuws – week 49, 2022
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: komende week varieert de MUF van 9 MHz in de nacht tot meer dan 28 MHz overdag, condities afnemend in de loop van de week;
- VHF-tropo: geen verhoogde tropocondities verwacht;
- Sporadische-E: verhoogde kans op Sporadische-E van half december tot half januari;
- Meteoorscatter: deze week de Geminiden met een brede, sterke piek van meerdere dagen rond 14 december;
- EME: EME-tijdvensters afnemend, padverliezen maximaal op zondag, weinig 144MHz-hemelruis.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Vorig weekend zagen we een sprong in de zonnefluxindex van 124 naar 150. Daarna bleef het op een hoog niveau terwijl de Kp-index varieerde van 1 tot 5. Na een stormachtige periode heeft de ionosfeer nog enkele dagen nodig om zich weer te herstellen.
De HF-propagatie was dan ook zeer gevarieerd, met echo’s ‘rondom de aarde’ en ‘spotlight-propagatie’, die soms zeer overheersend waren. Spotlight-propagatie betekent dat een klein geografisch gebied op een bepaald moment goede propagatie kent.
Clubstation G6ZZ was gedurende 48 uur actief als onderdeel van de viering van het trans-Atlantische eeuwfeest en werkte meer dan 1.500 stations. Stationsmanager Chris G0DWV meldt als bijzonderheid: “Mijn eigen echo horen terwijl het signaal de wereld rond ging bij verschillende gelegenheden, opgeroepen worden door VK, Australië, en ZL, Nieuw Zeeland, op 5/9+30dB met niemand anders op de band. Ik hoorde echo’s die het onmogelijk maakten de stem van het tegenstation te verstaan.”
Op sommige momenten lijkt een HF-band gesloten, terwijl hij een half uur later weer helemaal open kan zijn.
De achtergrond van deze dynamiek waren talrijke actieve gebieden die zich door de rotatie van de zon van de oostelijke rand van de zon naar de zichtbare kant van de zon verplaatsten. Het viel op dat vooral het noordelijk zonnehalfrond bezaaid was met vlekken. Maar de meest prominente regio op dit moment, AR 3153, ligt op het zuidelijk halfrond.
Dat de omstandigheden vorige week, ondanks de verhoogde zonnefluxindex, niet uitstekend waren, was te wijten aan de levendige, deels stormachtige geomagnetica. Het werd donderdagavond echt turbulent toen snelle zonnewind van het coronale gat CH53 de aarde raakte. De snelheid van de zonnewind lag over lange stukken met 450-550 km/s ver boven het achtergrondniveau, en in de pieken werden zelfs snelheden van meer dan 800 km/s bereikt. In het algemeen leidde dit tot een merkbare verzwakking van de condities op de lagere banden.
HF-vooruitzichten
Sinds vrijdagmiddag is er een toename van de zonneactiviteit. NOAA verwacht daarom dat de zonnefluxindex in de komende dagen rond de 145-140 zal blijven, maar daarna zal dalen tot 110. De Kp-index is op korte termijn nog laag, maar zal in de loop van de week ook weer wat toenemen. Benut daarom de huidige condities.
De winterzonnewende vindt op het noordelijk halfrond plaats op woensdag 21 december om 21:48 UTC. Al met al neemt de zonnestraling overdag af en daarmee ook de ionisatie van de F-regio, die van belang is voor wereldwijde radiocommunicatie. Voor DX op 160-40m is dit goed nieuws. De maximaal bruikbare frequenties variëren tussen circa 9 MHz in de nacht tot 28 MHz overdag.
VHF en hoger
Tropo
Momenteel is een nabijgelegen lagedrukgebied dominant voor onze regio. Tropocondities blijven daardoor beperkt tot hooguit “normaal”.
Aurora
De onder HF beschreven activiteit van de zon maken de kans op aurorapropagatie in de komende dagen erg klein. Hiervoor moet de Kp-index eerst flink oplopen tot 5 en meer.
Sporadische-E
Tussen half december en half januari is er jaarlijks een opleving in Sporadische-E. Het is zeer willekeurig, maar volg de gebruikelijke zomerroutine van het controleren van de clusters en de EPI-kaarten op Propquest om de juiste richtingen te kiezen. Openingen kunnen voorkomen op de middag- of avonduren, maar ook ’s ochtends en rond het midden van de dag.
Meteoor- en regenscatter
Het VHF-propagatiehoogtepunt van deze week is de Geminiden-meteorenregen. Deze zal naar verwachting een brede piek bereiken van meerdere dagen rond 14 december 13:00 UTC.
De zenitale piek van de Geminiden bereikte in alle recente jaren 140-150. Verwacht daarom “een goede bui” met zelfs mogelijkheden voor SSB-QSO’s. De brede piek heeft de gewoonte om vrij snel af te nemen als hij eenmaal voorbij is.
Intense kou en besneeuwde grond kunnen sterke ondiepe oppervlaktetemperatuurinversies veroorzaken. Dus ook bij winterweer kunnen interessante tests worden gedaan. Voorbeeld daarvan is scatter op de hoge GHz-banden bij sneeuwstormen.
EME
De maandeclinatie is positief, maar neemt deze week af, waardoor EME-tijdvensters korter worden en zenithoeken afnemen. Padverliezen zijn het hoogst met de maan op het hoogste punt op zondagavond. 144MHz-hemelruis is de hele week laag
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON