Propagatienieuws - week 52 2023

Deze week in Propagatienieuws:

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

In de afgelopen week daalde de zonneflux gestaag van 187 naar 143 op zaterdag. Desondanks kwam de MUF overdag ruim boven de 30 MHz en ging 10m regelmatig open naar Australië.

De komende jaarwisseling biedt een gelegenheid om terug te blikken. 2023 was een jaar van sterke zonneactiviteit. De zonneflux lag meestal tussen 150 en 170 eenheden, met constante pieken en dalen gaande van 245 eenheden eind januari tot 119 eenheden eind november. Dit betekende dat alle kortegolfbanden wereldwijd het hele jaar door open waren, waarbij vooral de 10-meterband lange tijd open was. Met uitzondering van de zomermaanden, toen de hoge demping overdag ook problemen veroorzaakte voor de hogere banden. Maar zelfs buiten deze gebruikelijke seizoen fluctuatie waren er fasen van opmerkelijk hoge demping, d.w.z. zwakkere signalen op de bovenste banden.

De verhoogde zonneactiviteit leidde ook tot een aantal krachtige uitbarstingen op de zon, met 12 X-flares – vergeleken met zeven in 2022. Dit bracht ons veel magnetische stormen, met februari, maart en april de meest gewelddadige van het jaar. Naast poollichtpropagatie brachten deze ons eind februari het zeldzame evenement van zichtbaar poollicht boven ons land. Alsof dat nog niet genoeg was, werd dit in de herfst herhaald. In totaal werden hier in 2023 vijf Aurora’s waargenomen, een echt ongewoon hoog aantal.

HF-vooruitzichten

Voor de komende dagen verwacht NOAA een verdere daling van de zonneflux tot ongeveer 135, voordat deze tegen het volgende weekend weer zal stijgen tot ongeveer 150. Voor de propagatie levert dit geen fundamentele veranderingen.

Rond de jaarwisseling zou het wel aardmagnetisch veld wat actiever kunnen worden met een Kp-index van 4 en de bijbehorende beperkte DX-condities op de lagere banden

Oorzaak is dit keer een co-rotating interaction region (CIR) die het magnetische veld van de aarde zal raken – een overgangszone tussen snel-en langzaam bewegende zonnewindstromen. CIR’s werken als schokgolven, vergelijkbaar met een coronale massa-ejectie.

De maximaal bruikbare frequentie zal variëren tussen 9 MHz aan het eind van de nacht tot circa 34 MHz overdag.

In het nieuwe jaar 2024 kunnen we het maximum in de huidige zonnecyclus 25 verwachten. Dit biedt ook in de komende maanden goede vooruitzichten voor DX.

VHF en EME

Tropo

Ook in de komende dagen wordt het weer bepaald door een lagedrukgebied met de nodige wind en regen. Kans op tropo is nihil.

Regenscatter

Kans op regenscatter is er volop.

Sporadische-E

Het winter sporadic E seiszoen is nu bezig, met afgelopen week enkele leuke openingen met short skip op 6m binnen Europa (o.a. naar Ierland en Engeland). Deze periode duurt nog tot half januari.

Aurora

Voor aurora is de verwachte Kp-index voorlopig te laag.

Meteoorscatter

Zoals gebruikelijk openen de Quadrantiden de lijst van grote meteorenregens van het jaar 2024. Het maximum hiervan is meestal vrij scherp, met een gemiddelde duur (volle breedte bij half maximum) van ongeveer 4 uur; de ZHR varieert in het bereik van 60-200 per uur. Het maximum in 2024 wordt verwacht op 4 januari, 09h UTC, met ZHR = 80 per uur.

Massaverdeling van deeltjes door de meteoroïdenstroom in verband met de komeet 96P/Machholz en de kleine planeet 2003 EH1 kan ervoor zorgen dat de zwakkere meteoren tot 14 uur eerder het maximum bereiken dan de helderdere.

Het 1834 spoor van komeet 72P/Denning-Fujikawa komt naar verwachting dicht bij de aarde op 2024 januari 7, om 20u38m UTC. De activiteit kan laag tot matig zijn, maar het is de moeite waard om te kijken.

EME

Voor EME-operators is de declinatie van de maan positief maar dalend. Padverliezen zijn hoog aangezien de maan rond nieuwjaar de maximale afstand tot de aarde bereikt. De 144MHz hemelruis is laag gedurende de hele week.

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.

Propagatienieuws – week 52 2023