Propagatienieuws – week 39 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: Voor de komende dagen een zonnefluxindex van circa 150;
- Tropo: voor de komende dagen redelijke tot verhoogde tropo condities;
- Sporadische-E: Het Es winter seiszoen start vanaf half december;
- Meteoorscatter: We naderen het ‘drukke seizoen’ voor meteoren;
- Aurora: De meteorenverspreiding, piek in de nacht van 8 op 9 oktober;
- EME: toenemende elevatie en langere tijdvensters.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Afgelopen week waren er meerdere bijzonderheden met invloed op de propagatie. De stormwaarschuwing voor zondag bleek terecht.
De zonnewind nam die avond rond 18.00 uur UTC toe en tegelijkertijd draaide de richting van het magnetische veld dat door de zonnewind werd gedragen drie uur lang heftig naar het zuiden. Het magnetische veld van de zonnewind koppelt het zich in dat geval gemakkelijker aan het magnetische veld van de aarde, waardoor zonneplasma binnenstroomt via de polen. De oorzaak was een plasmawolkuitbarsting van een coronale massa. Het gevolg was een magnetische storm en zeldzaam, roodgekleurd noorderlicht ver in het zuiden. Het maximum van de MUF overschreed daardoor maandag en dinsdag slechts met moeite korte tijd de grens van 28 MHz, in plaats van 30 MHz en meer zoals in de voorgaande dagen. Het is de moeite waard om mensen eraan te herinneren dat op dit punt in de zonnecyclus de propagatie meer worden bepaald door de Kp-index dan door de zonnefluxindex.
Rode Aurora’s zijn zeldzaam omdat ze moeilijk met het blote oog te zien zijn en daarom zelden worden gemeld. Maar ook omdat rode Aurora’s een speciale conditie vereisen: Het rood duidt op aangeslagen zuurstofatomen. Wanneer elektrisch geladen deeltjes van de zonnewind in de hoge atmosfeer, op een hoogte van 200 km en meer, zuurstofatomen tegenkomen, worden deze geïoniseerd. Na korte tijd vindt recombinatie plaats en wordt er licht uitgezonden. Zuurstofatomen die door zonnedeeltjes worden aangeslagen, zenden hun rode lichtfotonen echter heel langzaam uit. De stralingstijd van de overgang is 110 seconden – een eeuwigheid in het kwantumrijk. De atomen moeten zo lang ongestoord blijven om hun magische rode licht te produceren. Daarom komen rode Aurora’s zelden voor in vergelijking met groene Aurora’s, waarbij de stikstofatomen van de aardatmosfeer betrokken zijn in plaats van zuurstofatomen.
HF-vooruitzichten
Voor de komende dagen verwacht NOAA een zonnefluxindex van circa 150 en een Kp-index tussen 1 en 4. De maximaal bruikbare frequentie zal hierdoor variëren tussen 11 MHz in de nacht tot 30 MHz.
Bij een redelijk rustig aardmagnetisch veld zijn er deze herfst regelmatig openingen op 10 meter. In de ochtend is dat naar van Azië en Oceanië; in de namiddag zou 10 meter moeten opengaan voor de VS en Canada. Er zijn genoeg 10 meter-bakens om naar te luisteren van 28,160 tot 28,330 MHz, evenals FM-repeaters rond 29,600 MHz.
15 meter zou de meeste DX moeten bieden. In de nacht blijft 40 meter open; 30 meter hangt af van de toestand van het aardmagnetisch veld.
Op dit punt in de cyclus zijn zonnevlammen en coronamassa-uitbarstingen zeer frequent en moeilijk te voorspellen. Wees dus niet verrast als de Kp-index weer omhoog gaat wat resulteert in lage MUF’s en verstoorde propagatieomstandigheden.
Tip: Ook zonsverduisteringen kunnen een merkbare invloed hebben op de structuur en dynamiek van de bovenste atmosfeer van de aarde- de ionosfeer. Dit is voornamelijk te wijten aan de plotselinge vermindering van zonnestraling die de aardatmosfeer bereikt tijdens de verduistering. Aangezien de ionosfeer geladen deeltjes (ionen en elektronen) bevat en verantwoordelijk is voor het weerkaatsen en breken van radiogolven, kunnen veranderingen in de ionosfeer ook van invloed zijn op radiocommunicatie en navigatiesystemen. Op Phys.org: https://bit.ly/3PVssTX is een pagina geweid aan de belangrijkste effecten.
VHF en EME
Tropo
Opnieuw ligt er een hogedrukgebied boven Duitsland, maar dit keer wat meer naar de alpen. De kaarten op dxinfocentre tonen daardoor voor de komende dagen meerdere gebieden met redelijke tot verhoogde tropo condities.
Regenscatter
Geen bijzonderheden deze week.
Sporadische-E
Vorige week zijn trans-equatoriale openingen op 50 MHz gemeld tussen V51 Namibië en het Verenigd Koninkrijk tot het noorden van Schotland. Tijdstip was rond 1900 UTC.
Het Sporadische-E seizoen op VHF loopt normaal in augustus ten einde en speelt daarna alleen op HF nog een rol. De ionosonde-data van Dourbes laten af en toe ‘bliepjes’ zien in de kritische frequentie van de Sporadische-E laag, bijvoorbeeld naar 7,5 MHz rond 1650 UTC op woensdag 27 september. Dit zou zeker genoeg zijn voor 10m en misschien zelfs kansen bieden op 6 meter.
Het Es winter seiszoen start vanaf half december (dit heeft een relatie met een jaarlijkse toename in het aantal meteorieten).
Aurora
De meteorenverspreiding wordt beter naarmate we dichter bij de van oktober komen, die hun piek bereiken in de nacht van 8 op 9 oktober. Voor de komende dagen is Aurora niet te verwachten. Dit blijft een kwestie van dagelijks de Kp verwachting controleren op poollicht.be.
Meteoorscatter
We naderen het ‘drukke seizoen’ voor meteoren met een aantal goede buien tussen begin oktober en december. De laatste week van september belooft echter niet veel goeds. Er zijn altijd wel willekeurige meteoren om de interesse levend te houden.
EME
De declinatie van de maan wordt positief op vrijdag 29 september en bereikt zijn piek op donderdag erna. Dit betekent tot dan. Het nadeel is dat de padverliezen de hele week toenemen in de aanloop naar het apogeum op 10 oktober.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON