Propagatienieuws – week 16, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: komende week varieert de MUF tussen 11 Mhz in de nacht en 28 MHz overdag;
- Tropo: geen verhoogde condities verwacht;
- Meteoorscatter: de Lyriden pieken op 23 april om 01:00 UTC met ZHR=20;
- Aurora: mogelijk in de nacht van zondag op maandag (Kp-index=6);
- Sporadische-E: mogelijk shortskip-openingen op de hogere HF-banden, wellicht ook mogelijkheden op 6 meter;
- EME: EME-tijdvensters toenemend, padverliezen toenemend, 144MHz-hemelruis gering.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Gedurende de afgelopen week schommelde de zonnefluxindex tussen 147 en 178 afhankelijk van het aantal actieve zonnevlekken. Het ongestoorde aardmagnetisch veld zorgde voor aanhoudend goede DX-omstandigheden op alle hogere kortegolfbanden.
De signalen uit de Stille Zuidzee waren zeer luid. Zelfs op 10 en 15 meter was het nog mogelijk om met de South Pacific te werken als het daar al donker was. Aan de andere kant van het kortegolfspectrum waren er door het seizoen slechts korte DX-tijdvensters. 40 en 30 meter leverden luide signalen op, vooral omdat ’s nachts de MUF3000 op ongeveer 10 MHz bleef.
Er was een kleine verrassing van donderdag op vrijdagnacht, toen de MUF3000 niet onder de 14 MHz zakte en de 20 m-band de hele tijd open was. Dit was de eerste keer dit jaar.
Drie dagen eerder had zich een andere gebeurtenis voorgedaan: een zogenaamde Geomagnetic Sudden Impulse had de aarde dinsdag rond 14:00 UTC getroffen. Zo’n plotselinge impuls ontstaat wanneer een uitbarsting van coronale massa, een CME, van de zon in botsing komt met de magnetosfeer van de aarde. Dergelijke CME’s, die op de aarde gericht zijn, verstoren dan het aardmagnetisch veld. Er werd 70 nanoTesla (nT) gemeten. Er was een positieve fase van ionosferische verstoring in de middag van 18 april, gevolgd door een negatieve fase op 19 april. Vervolgens was er op 20 april een aanzienlijke toename van de kritische frequentie en verbeterde de omstandigheden voor kortegolfpropagatie.
HF-vooruitzichten
De volgende komst van een CME ligt alweer in het verschiet: vrijdag barstte een groot magnetisch filament uit en slingerde een plasmawolk in onze richting. Kort na deze uitbarsting meldden ruimteweerspecialisten van de Amerikaanse luchtmacht sterke type II- en type IV-radio-uitbarstingen, natuurlijke kortegolfemissies veroorzaakt door schokgolven die voorafgaan aan de massa-uitstoot wanneer deze door de atmosfeer van de zon gaat. De driftsnelheden van de Type II-uitbarsting wijzen op een CME-snelheid van ongeveer 580 km/s. Inmiddels zijn de waarnemingen bevestigd door de coronagraaf aan boord van het ESA- en NASA-ruimteobservatorium SOHO.
Het is een “halo-CME” die rechtstreeks op de aarde afstevent. Halo-CME’s worden zo genoemd vanwege hun verschijning in de coronagraafbeelden. Als de uitdijende wolk van een CME die op de aarde afstevent, groter wordt, lijkt hij de zon te omhullen en een halo of halo-achtige ring rond onze ster te vormen. Verwachte aankomst van deze halo-CME: maandag 24 april 00:00 UTC.
Bovendien verwachten ruimteweerwaarnemers de komende dagen enkele geomagnetische verstoringen als gevolg van coronale gaten en een uitbarsting van coronale massa, alsmede een daling van de zonneflux. NOAA verwacht in de nacht van zondag op maandag een Kp-index die kan oplopen tot 6.3 (met een G2 magnetische storm).
Niettemin blijft de ionosfeer in redelijk goede staat. De maximaal bruikbare frequentie zal variëren van 11 MHz in de nacht tot bijna 28 MHz in de middag.
In rustigere fasen van het aardmagnetisch veld biedt 20 meter ’s ochtends vroeg nog steeds luide signalen boven de Noordpool en over het lange pad naar de Stille Zuidzee. Iets later kunnen stations uit het Verre Oosten op het korte pad worden gewerkt op 15, 17 en vervolgens op 10 meter, wanneer de MUF de 28 MHz overschrijdt. Japan blijft open tot ongeveer 11:30 UTC.
VHF en hoger
Tropo
Door een lagedrukgebied boven de Noordzee hebben we voorlopig weer de gebruikelijke wind uit het zuid- tot noordwesten. Het zal buien aanvoeren met wat kans op regenscatter, maar geen noemenswaardige tropocondities
Meteoorscatter
Op zondag 23 april pieken de Lyriden. De boodschap is om de meteoorscatterfrequenties en de clusters in de gaten te houden voor tekenen van activiteit en, natuurlijk, te proberen om zelf een CQ-oproep te doen.
Aurora
Door een Kp-index van 6 biedt de nacht van zondag op maandag een goede kans op Aurora.
Sporadische-E
Het Sporadische-E-seizoen komt eraan. Het meest waarschijnlijk is dat we shortskip-openingen op de hogere HF-banden zullen zien. Op DXmaps.com kunnen ook op 50MHz-paden zichtbaar worden, maar dat kan deels ook tropo betreffen.
EME
De declinatie van de maan is positief en stijgend, wat betekent dat de EME-tijdventers toenemen en de piekhoogte toeneemt tot de piekdeclinatie op dinsdag. Het apogeum (grootste afstaand aarde-maan) is volgende week vrijdag, waardoor de padverliezen de hele week toenemen. 144MHz-hemelruis is matig tot laag.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON