Propagatienieuws – week 11, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: de zon neemt even “pause” met een SFI van 130, maar gaat volgend weekend weer naar de 150;
- Tropo: stations in het zuiden komende week mogelijk verhoogde condities richting Frankrijk en Spanje;
- Regenscatter: tijdens buien mogelijkheden voor regenscatter op GHz-banden;
- Aurora: weinig kans: zonneactiviteit is te gering;
- EME: EME-tijdvensters worden langer, padverliezen gering, evenals de 144MHz-hemelruis (behalve op dinsdag).
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
De afgelopen week was wat HF-propagatie betreft in tweeën gedeeld. De eerste helft van de week werd gekenmerkt door uitstekende condities op de hogere HF banden.
De Kp-index was laag, er was een gebrek aan zonnevlammen en de zonnefluxindex (SFI) was hoog – perfect voor HF. Er waren meldingen van openingen op 10 meter naar Hawaii en Alaska, en zelfs in de nacht naar de Pacific.
Afgelopen maandag hebben satellieten een hevige uitbarsting van coronale massa aan de achterkant van de zon waargenomen. Het bijzondere daaraan was dat de in de ruimte uitgeworpen materie een snelheid van 3000 km/s bereikte, wat overeenkomt met ongeveer één procent van de lichtsnelheid. Dergelijke gebeurtenissen komen slechts eens in de tien jaar voor.
Woensdag was er echter tweemaal sprake van een Kp-index van bijna 6, doordat de aarde werd getroffen door een snelle zonnewind met een naar het zuiden gerichte Bz. Het effect ervan op de ionosfeer was snel en zeer schadelijk, zelfs zodanig dat ionosondes de F2-laag niet konden detecteren.
Het resultaat was een stralingsstorm waarbij de zware protonen in de poolgebieden van onze aarde het D-gebied zodanig ioniseerden dat het lagere kortegolfgebied er niet meer doorheen kon. En ook op de hogere banden was de voortplanting over de poolkappen merkbaar slechter dan normaal. Deze zogenaamde poolkapabsorptie duurde drie dagen, daarna was het voorbij.
De MUF stortte woensdagmiddag echt in, de 10m-band was veel korter en alleen open in zuidelijke richtingen. Ondertussen daalde de zonneactiviteit tot 134 fluxeenheden, evenals de flare-activiteit, en er waren enkele dagen geen zonnevallen uit de M-klasse meer. Pas op vrijdag om 15:00 UTC werd weer een zeer zwakke M-flare geregistreerd. De zonneactiviteit toonde zich meer in filamenterupties, d.w.z. plasmabogen die als uitbarstingen van coronale massa (CME’s) de zon kunnen verlaten.
HF-vooruitzichten
De zon neemt dus een beetje een pauze: de zonnevlekkengroepen zijn gereduceerd tot drie en er kan ook een zeer kleine losstaande vlek worden waargenomen.
De verwachtingen voor de zonnefluxindex liggen rond 130, en de grens van 150 zal pas volgend weekend weer worden overschreden. Er zijn namelijk aanwijzingen dat twee grotere actieve gebieden aan de oostelijke rand van de zon zullen indraaien, zodat alle banden volgende week al weer betrouwbaar opengaan, zoals de afgelopen weken het geval was.
De Kp-index blijft voorlopig laag maar kan in de nacht van zondag op maandag tijdelijk oplopen tot 4, wanneer windsnelheid en de geomagnetische activiteit weer wat aantrekken.
VHF en hoger
Tropo
In de komende dagen bepaalt een uitloper van een lagedrukgebied bij Schotland het weer in onze regio. Uit het zuidwesten wordt vochtige lucht aangevoerd, waardoor stations in het zuiden mogelijk kunnen profiteren van wat verbeterde tropocondities richting Frankrijk en Spanje.
Meteoor- en regenscatter
Tijdens buien is er kans op regenscatter op de GHz-banden.
Aurora
Voor aurora is de Kp-index nog te laag en is het wachten om meer activiteit op de zon.
Sporadische-E
Voor Spoaradische-E op 6 meter en hoger is het nog te vroeg. In april wordt het weer relevanter om de straalstromen in de gaten te gaan houden. Sporadische-E-activiteit is vaak geografisch gerelateerd aan de positie van straalstromen.
EME
De declinatie van de maan is laag, maar stijgend. Woensdag wordt ze weer positief, wat betekent dat de beschikbaarheidstijd van de maan langer wordt. De maan staat vandaag op perigeum, dus padverliezen zijn minimaal. 144MHz-hemelruis is gering deze week, afgezien van de hele dinsdag wanneer de zon en de maan bijna verduisterd zijn.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON