Propagatienieuws – week 18, 2023
Propagatienieuws-update van 7 mei 2023 7:00 UTC: De Kp-index zal vanavond snel oplopen en maandag in de nacht bijna een waarde van 7 bereiken met en magnetische storm van sterkte G3. Dat betekent een nog grotere kans op aurora in de nacht van zondag op maandag. Voor de komende dagen verwacht NOAA een zonnefluxindex (SFI) van 155 die mogelijk de komende week nog wat zal stijgen tot 175. Dat zijn uitstekende voortekenen voor de HF-condities.
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: verhoogde condities in bereik 18 – 24 MHz verwacht. Relatief lage MUF, maar daarentegen blijft ook ’s nachts 20m open;
- Tropo: onstabiel weer, geen verhoogde condities;
- Meteoorscatter: komende dagen nog mogelijkheden via η-Aquarïden, in de ochtend en late avond;
- Aurora: in de nacht van zondag op maandag kans op aurora;
- Sporadische-E: Sporadische-E-seizoen begonnen, houd PROPquest-blog in de gaten;
- EME: maandeclinatie laag, EME-tijdvensters kort, padverliezen gering, 144MHz-hemelruis sterk.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Sinds afgelopen weekend neemt de zonnevlamactiviteit weer toe, een goede indicatie dat de zonneactiviteit ook toeneemt.
Sommige van de momenteel zichtbare gebieden hebben een groter flare-potentieel; één daarvan heeft een omgekeerde magnetische polariteit – en dergelijke zonnevlekken worden als bijzonder explosief beschouwd. Ondertussen zijn M-klasse-zonnevlammen weer bijna dagelijkse gebeurtenissen.
De zonnefluxindex is vrijdag weer boven de 160 gekomen met daardoor een toename van de MUF, maar dat is niet voldoende voor de 10m-band, daarvoor is de dagelijkse demping al ruim zes weken voor de zonnewende te hoog. De 10m-band is echter niet dood want de Sporadische-E activiteit neemt langzaam toe en er gebeurt al iets op de 6m-band.
Het aardmagnetisch veld was weer tot rust gekomen na de stevige stormen van vorig weekend met poollicht tot in Bonn, toen zaterdagochtend een schokgolf de aarde raakte en de Kp-index tot 6 opliep, wat overeenkomt met een magnetische storm van sterkte G2 volgens de NOAA-classificatie. De rust is echte van korte duur.
Als een zonnevlam van de X-klasse overdag boven ons land plaatsvindt, kunnen we verwachten dat de HF-banden worden aangetast in wat bekend staat als een plotselinge ionosferische storing of Dellinger-fade-out. Hierdoor kunnen de lagere HF-banden worden uitgeschakeld als gevolg van extreme ionisatie in de D-laag, waarna de band binnen enkele minuten tot een uur weer normaal wordt. Bij een zonnevlam uit de M-klasse kunnen de effecten mee- of tegenvallen
Donderdagochtend ging een M2.1-zonnevlam gepaard met een uitbarsting van coronale massa (CME) met een volledige halo. Volgens de modellen zal deze zondagavond de aarde raken. Als gevolg van verdere CME’s moeten we in het weekend dus een krachtig tot stormachtig geomagnetisch veld verwachten, en daarmee samenhangend sterk verminderde propagatiecondities tot en met maandag. De Kp-index kan in de nacht van zondag op maandag weer oplopen tot 6 met een magnetische storm van sterkte G2.
HF-vooruitzichten
Voor de komende dagen verwacht NOAA een zonnefluxindex van 165, die mogelijk de komende week nog wat zal stijgen tot 175. Dus als de ionosfeer aan het begin van de week tot rust komt, belooft dit goede condities tussen 18 en 25 MHz.
Nu de zomerzonnewende nadert, heeft de MUF van de F2-laag overdag moeite om de 21 tot 24 MHz te overschrijden. Het seizoen wordt gekenmerkt door lagere MUF’s overdag. Maar deze blijven bestaan tot het donker wordt, waardoor 20 meter ook in de nacht open blijft. Ondertussen kan Sporadische-E enkele verrassingen opleveren voor trajecten van 800 tot 2200 km op 14 tot 28 MHz, met zeer sterke signalen en snelle fading.
VHF en hoger
Tropo
Komende dagen onstabiel weer, wind uit verschillende richtingen en kans op buien. De stations die deelnemen aan de nog lopende VHF-contest zullen weinig vreugde beleven bij de aanblik van de kaarten op DX Info Centre: hooguit marginale condities, maar wel wat meer activiteit op de banden.
Door de buiigheid wel mogelijkheden voor regenscatter op de GHz-banden.
Meteoorscatter
Voor meteorscatter hebben we de piek van de η-Aquarïden net achter de rug (6 mei, 14:00 UTC). Deze bui, die geassocieerd wordt met komeet 1P/Halley (zoals de Orionïden in oktober), wordt gekenmerkt door een breed maximum, soms met een variabel aantal submaxima. Analyses met gegevens uit 1984 – 2001 laten doorgaans een ZHR van meer dan 30 zien in de periode van 3 tot 10 mei. In een recente studie is de variabiliteit van de piekwaarden op een tijdschaal van ruwweg 12 jaar, geassocieerd met de baanperiode van Jupiter, niet bevestigd. De ZHR in 2019 en 2020 was aanzienlijk lager dan voorspeld. De recente ZHR’s op het hoogtepunt varieerden van 85 (2008) tot 45 (2021). Er kan verhoogde activiteit zijn in 2023 en 2024
Merk op dat de η-Aquarïden in Europa alleen in de late avond en ochtend boven de horizon is (waardoor de regen bruikbaar is voor MS). Terwijl Zuid-Europese stations de bui tot het begin van de middag kunnen zien, culmineert de bui in Noord-Europa op relatief lage hoogte, waardoor de bui veel minder lang te zien is.
Aurora
In de nacht van zondag op maandag zal de Kp-index oplopen tot 6 met een grotere kans op Aurora.
Sporadische-E
Het Sporadische-E-seizoen is inmiddels begonnen met wat beweging op 10m en 6m voor de CW/SSB-modi. Zoals gebruikelijk in het begin van het seizoen, zijn de paden goed geïsoleerd en lijken momenteel slechts twee regio’s actief. Het onbestendig weerpatroon gaat vaak gepaard met straalstroomactiviteit die weer samenvalt met de locatie van Sporadische-E-activiteit. De komende periode biedt verschillende straalstromen over Europa.
De eerste is richting het noordoosten in Scandinavië, die een straalstroom over Scandinavië en Polen kruist, samen met een buiige trog boven Denemarken. Dit deel van het weerpatroon dat als mogelijke trigger voor Es kan fungeren, zal waarschijnlijk zeer langzaam naar het noordoosten afbuigen en misschien later buiten het bereik van stations in het westen van Groot-Brittannië komen.
Het tweede gebied van activiteit is een voortzetting van gisteren en ligt boven Griekenland. Dit gebied beweegt ook zeer langzaam naar het oosten en blijft buiten bereik van het VK voor een eerste hop.
Opnieuw is er een zwakke tak van de belangrijkste Atlantische straalstroom boven Noord-Frankrijk, dus het is mogelijk dat dit een eerste sprong naar het gebied boven Griekenland oplevert. Er is ook een enkel 10m-pad over Italië van een nog zwakker deel van de straalstroom, maar dit is ook afnemend.
Een deel van de Atlantische straalstroom ten westen van Groot-Brittannië komt dichterbij kan paden naar EA/CT/EA8 kan beïnvloeden.
EME
De declinatie van de maan is laag en dalend en bereikt volgende week dinsdag het minimum. EME-tijdvensters zullen kort zijn. Perigeum is donderdag: de padverliezen zullen dus gering zijn. 144MHz-hemelruis is sterk en bereikt meer dan 3200K laat op maandag.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON