Propagatienieuws – week 24 2025
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: op ongestoorde dagen blijft de 20 m-band ’s nachts open…;
- Tropo: Dinsdag wat verhoogde tropo;
- Sporadische-E: primaire periodes waarin Sporadische-E waarschijnlijker is;
- Meteoorscatter: deze maand vier meteorenregens;
- Aurora: de kans op aurora erg klein;
- EME: declinatie bereikt zijn minimum op woensdag 11 juni.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
De afgelopen week stond volledig in het teken van verhoogde geomagnetische activiteit. Vermeldenswaardig was de zonnevlam op zaterdag 31 mei. De M8-klasse vlam behoort niet tot de extremere X-klasse, maar deze vlam viel bijzonder op omdat hij met drie uur ongewoon lang aanhield. Type 2-radio-emissies van schokgolven binnen de coronale massa-ejectie suggereerden dat deze zich voortbewoog met een snelheid van 1938 kilometer per seconde. Hierdoor kwam er veel energie vrij in de vorm van een snel voortbewegende coronale massa-ejectie die met meer dan 1000 km/s bij de aarde aankwam. Al op zondagochtend bereikte de magnetische storm de drempel van de op een na hoogste klasse G4 (k = 8). De Bz-waarde lag urenlang in het negatieve bereik, wat betekent dat het interplanetaire magnetische veld naar het zuiden was gericht, waardoor het zich gemakkelijker kon verbinden met het aardmagnetische veld. Er ontstond poollicht, die op het Amerikaanse continent tot aan de Golf van Mexico fotografisch werden waargenomen. Deze waren waarschijnlijk te wijten aan een co-roterende interactieregio (CIR) – een regio in de ruimte waar snelle en langzame zonnewindstromen met elkaar in botsing komen en een gecomprimeerd gebied met versterkte plasma- en magnetische velden ontstaat. In onze regio speelde dit overdag. Toen het donker werd, was de magnetische activiteit alweer zo ver afgenomen dat er geen noorderlicht meer te zien was.
HF-vooruitzichten
Vanaf maandag hielden coronale gaten het aardmagnetisch veld in beweging, zodat er, op enkele uren in de nacht van dinsdag op woensdag na, de hele week magnetische storingen optraden. De gevolgen voor de bovenste banden waren duidelijk merkbaar: 15 en 17 meter vielen tijdelijk uit en zelfs 20m had het tijdelijk moeilijk. We werden enigszins gecompenseerd door langdurige sporadische E-openingen, die meerdere keren ook tot in het VHF-gebied reikten. Terwijl de zonneflux afgelopen weekend nog op 164 lag, daalde deze tegen het einde van de week tot onder de 130. Dit wijkt sterk af van de door NOAA en USAF verwachtte 155. Voor de komende dagen wordt uitgegaan van circa 125. Momenteel bestaat er dagelijks de mogelijkheid van verdere geïsoleerde M-flare-uitbarstingen, maar de kans hierop neemt de komende dagen af, omdat een complexere groep zonnevlekken zich uit het voor ons zichtbare gebied wegdraait. Op ongestoorde dagen blijft de 20 m-band ’s nachts open, overdag reikt de MUF tot en met 15 meter. De banden 10 en 12 meter hebben het in de zomer zoals bekend moeilijk, omdat de MUF rond het middaguur behoorlijk laag is. Daarvoor worden we, zoals reeds vermeld, enigszins gecompenseerd door sporadische E. En de kans daarop blijft bestaan. Sporadische E is namelijk immuun voor een verstoord aardmagnetisch veld en trekt zich weinig aan van de zonneactiviteit
VHF en EME
Tropo
Op de Atlantische oceaan ligt een stabiel hogedrukgebied. Een uitloper daarvan zal van maandag op dinsdag wat verhoogde tropo opleveren vanaf de Zeeuwse kust richting Noord-Spanje. Het is echter maar een beperkte strook en van korte duur. Woensdagavond ontstaat mogelijk een groter en sterk tropo gebied boven de Noordzee, maar de onzekerheid voor die termijn is redelijk groot. Met name dit weekend is er een uitgebreider neerslaggebied. Regenscatter zal echter waarschijnlijk beperkt blijven qua afstand.
Sporadische-E
De afgelopen week was een goed voorbeeld van hoe een goed Sporadische-E-seizoen eruit zou moeten zien. Met name op dinsdag 3 juni klonk de 6m-band als de 20m-band en op het hoogtepunt strekte de activiteit zich uit tot aan de 2m-band. Op 28 mei 2025 was er een sporadische E-opening in Europa op de 144 MHz-band. Hoewel sporadische E-openingen met één sprong interessant zijn voor de betrokkenen, zijn de interessante paden de echt langeafstandspaden die niet zo gemakkelijk te verklaren zijn. De maximale afstand voor een sporadische E-opening met één hop is ongeveer 2300 km, hoewel dit aan beide uiteinden enigszins kan worden verlengd door tropo. Op 28 mei zijn echter enkele QSO’s gemaakt over paden die meer dan 2800 km lang zijn, waarvan er acht meer dan 3000 km lang zijn. Hoewel het waarschijnlijk lijkt dat er twee hops bij betrokken waren, is het nog maar de vraag of de signalen halverwege het traject van de grond zijn weerkaatst of dat er sprake was van een sprong tussen 2 gebieden in de E-laag. [ https://ei7gl.blogspot.com/2025/06/3000km-opening-on-144-mhz-in-europe.html ].Er zijn meestal twee primaire periodes waarin Sporadische-E waarschijnlijker is: één in de ochtend en de tweede in de late namiddag en avond. Een ochtendopening kan zich in de namiddag op vergelijkbare locaties herhalen, hoewel de weersinvloed in de tussentijd meestal een beetje is veranderd. Bekijk de jetstreamkaarten op propquest.co.uk door het tabblad Sporadische-E blog te volgen. In het dagelijkse commentaar worden elke dag de belangrijke richtingen belicht.
Aurora
De eerste dagen van juni hebben veel mogelijkheden voor aurora QSO’s gebracht als gevolg van de zware geomagnetische storm. Naast CW zijn ook een aantal Q65D QSO’s gespot op het DX cluster. De komende paar dagen zijn wat rustiger zodat de kans op aurora erg klein is.
Meteoorscatter
Meteoscatter is altijd interessant in juni, met deze maand vier meteorenregens. De eerste zijn de Arietiden met de piek op zaterdag 7 juni, dus perfect voor de UK 50 MHz Summer Contest die loopt tot zondag 1200 UTC. De Zeta Perseïden bereiken morgen, 9 juni, hun hoogtepunt en later in de maand zullen er nog een paar andere meteorenregens zijn. Dit is waarschijnlijk ook de reden waarom de vooruitzichten voor sporadische E nu verbeteren.
EME
De EME-padverliezen waren maximaal bij het apogeum, wanneer de maan het verst van de aarde verwijderd is, op zaterdag 7 juni. De declinatie bereikt zijn minimum op woensdag 11 juni, dus de maanvensters zijn kort en de piekhoogte laag. Het ruisniveau in de lucht op 144 MHz bereikt zijn hoogtepunt rond 11 en 12 juni. De EME-omstandigheden werden dit weekend als slecht beoordeeld en worden op 14 en 15 juni als slecht tot matig beoordeeld.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
wikipedia.com
VERON