Propagatienieuws – week 13, 2022

Deze week in Propagatienieuws:

• HF: voorspelling lastig door sterk variërende zonneactiviteit,
• VHF+: geen verhoogde tropocondities verwacht, 
• Es: kans op Sporadische-E op 10m/6m richting Scandinavië

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

Vorige week was de verwachting dat de zonnefluxindex (SFI) wat zou stijgen. Maar zelfs NOAA had niet voorspeld dat de index zou stijgen tot 156, wat maandag de 28 maart wel het geval was. Helaas hebben we, samen met de hoge zonnevlekkencijfers, onrustige geomagnetische omstandigheden gehad. Afgelopen zondag en maandag bereikte de Kp-index een niveau van 4, als gevolg van de voorspelde problemen met de coronale gaten.

Donderdag de 31 maart waren de effecten van een coronalemassa-ejectie (CME) van 28 maart voelbaar. Deze CME was het gevolg van een paar zonnevlekken, die samen één groter schokfront vormden. De snelheid van de zonnewind bedroeg meer dan 500 km/s en de Bz-component van het interplanetaire magnetische veld verschoof naar het zuiden, wat betekent dat het zich gemakkelijker koppelde aan het magnetische veld van de aarde Daarbij liep de Kp-index op tot 5 en kwamen er waarschuwingen voor autoro op middelbare tot hoge breedten.

Alsof dit nog niet genoeg was, hebben we ook nog te maken gehad met een aantal zonnevlammen, waaronder een X1.3-zonnevlam uit het actieve gebied AR 2975 met een piek om 17:37 UTC op woensdag 30 maart. Waarschijnlijk hebben we op zondagochtend het ergste van de CME achter de rug.

Dit alles heeft talrijke effecten gehad op HF, van fade-outs van de flares tot pre-aurorale versterkingen van de CMEs en goede condities op 10 meter dankzij de hoge SFI.

HF-vooruitzichten

We zitten nu echt in een periode waarin het moeilijk wordt om te voorspellen wat er gaat gebeuren. NOAA verwacht dat de SFI de komende dagen zal dalen tot 110-115 met een Kp-index die varieert tussen 2 en 4. Dit weekend houden we nog 30% kans op een zonnestorm met kracht S1 en 25% kans op een sterke radio-blackout. Houd SolarHam in de gaten voor nieuws over CME’s die de zon verlaten. Verwacht onrustige condities rond 48 uur na het nieuws van een CME.

De MUF (voor de F-laag over 3000 km) zal variëren tussen circa 7 MHz in de nacht tot circa 21 MHz overdag. Zodra de effecten van de CME voorbij zijn, zal dit weer herstellen naar 10 tot 28 MHz.

Sporadische-E

In april komen we langzaam maar zeker in de buurt van het Sporadische-E-seizoen van 2022. Er zijn enkele geïsoleerde voorbeelden geweest op 10m CW/SSB en op 6m met digitale modi. Het wordt dus tijd om de positie van straalstromen en EPI te gaan controleren op de Propquest-website.

Aan het eind van vorige week waren paden naar het zuiden in Spanje over een noordwestelijke straalstroom over de Pyreneeën en de Cantabrische bergen favoriet. Komende week ziet het ernaar uit dat paden naar Scandinavië de moeite waard zouden kunnen zijn. Wel is het zo dat de kans daarop kleiner is voor onze meer noordelijke breedtegraden.

VHF en hoger

Voor de komende dagen zien de kaarten op DX Info Center er niet hoopvol uit. Dat vindt zijn oorsprong in de te verwachten ligging van de lage- en hogedrukgebieden en de daaruit volgende windkracht en windrichting.

Aurora en meteoorscatter

Houd oren en ogen open voor het optreden van aurora. Hoe hoger de Kp-index, des te groter de kans op aurora. Daarnaast is er in de vroege ochtenden kans op toevallige meteoorscatter.

EME

De declinatie van de maan is de hele week positief en bereikt het maximum op vrijdag, dus de maanstand zal hoog zijn en EME-tijdvensters lang. We zijn voorbij het perigeum, dus padverliezen nemen toe gedurende de week. De ruis op 144MHz is de hele week laag, met een kortstondige piek van 500K op donderdag.

 

______

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus worden waarden gemeten van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), wordt de kritische frequentie genoemd.

 

______

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre en Make More Miles on VHF . Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde.