Propagatienieuws – week 19, 2022

Deze week in Propagatienieuws:

• HF: verwachte SFI van 145, dalend naar 119 later in de week, bij rustige geomagnetische condities,
• VHF+-tropo: misschien wat verhoogde tropocondities boven de Noordzee,
• Meteoorscatter: activiteit van enkele kleine meteorenregens: Eta Lyriden en o-Cetiden,  
• EME: komende week korte EME-tijdvensters, toenemende padverliezen en veel 144MHz-hemelruis.

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

De zonneactiviteit van de afgelopen dagen was vergelijkbaar met die van de week ervoor. De dagelijkse zonnefluxindex (SFI) steeg de afgelopen week nog van 119 tot 150. Geomagnetisch gezien is het overwegend rustig geweest met een maximale Kp-index van 3.

Het enige minpuntje waren een aantal zonnevlammen, waaronder een vlam van de X-klasse op dinsdag 10 mei. De intense straling van de vlam activeerde het D-gebied aan de dagzijde van de aarde en veroorzaakte een radioblack-out van meer dan een uur  van Midden-Europa en Afrika tot de oostkust van de Verenigde Staten en Zuid-Amerika. De kritische frequentie die door de ionosonde in Dourbes werd gemeten, daalde even van ongeveer 7,5 MHz tot ongeveer 6,6 MHz alvorens zich drie uur later te herstellen. Dit effect is ook bekend als het Mögel-Dellinger-effect of een Sudden Ionospheric Disturbance (SID).

Toch waren er afgelopen week mooie bandopeningen: op 15 meter naar Azië en het Midden-Oosten en op 10 meter zelfs even naar Australië. Over het algemeen waren de signalen echter zwakker dan gewoonlijk.

HF-vooruitzichten

Voor de komende dagen verwacht NOAA een SFI van circa 145, maar dat kan later in de week dalen naar 119, met over het algemeen rustige geomagnetische condities (Kp-index 2 of 3). De Maximum Usable Frequency (MUF) zal variëren tussen 11 MHz in de nacht tot circa 21 MHz overdag.

Hierbij het gebruikelijke voorbehoud: er is een van 45% kans op een M-klasse-zonnevlam en een 15%-kans op een X-klasse-zonnevlam, waarbij telkens plasma de ruimte in wordt geslingerd. Deze coronalemassa-ejecties (CME) kunnen elkaar door verschillende snelheden overlappen, waarbij de ene CME de andere inhaalt. Dit maakt voorspellingen vrij moeilijk. Wanneer een CME echter bij de aarde aankomt, kunnen we 36 tot 48 uur na de CME-gebeurtenis een verslechtering verwachten van de RF-paden en een toename van de Kp-index.

Sporadische-E

Het sporadische-E-seizoen komt in mei goed op gang en hierdoor zijn veel laagvermogen-10m-bakens hoorbaar tussen 28,160 en 28,325 MHz. Deze vormen vaak een goede indicator van openingen. Een lijst van 10m-bakens is te vinden op de RSGB-website: HF Beacons.

VHF en hoger

Voorlopig blijft een hogedrukgebied het weerbeeld bepalen met vaak droge lucht over land. Er zal wat tropo zijn, vooral boven de Noordzee maar ook hier zal de droogte nadelig merkbaar zijn en regenscatter is voorlopig ook niet te verwachten.

Meteoorscatter

Er zijn enkele kleine meteorenregens deze week. De Eta Lyriden piekten op 10 mei. De o-Cetiden zijn echter het meest significant en pieken op 20 mei.

EME

De maan bereikt de minimumdeclinatie op donderdag, en vandaag, zondag, is het perigeum (kortste afstand aarde-maan). Komende week relatief korte EME-tijdvensters tot donderdag en toenemende padverliezen. De 144MHz-ruis is hoog de hele week, en bereikt 2200K op woensdag

 

______

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus worden waarden gemeten van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

 

______

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.