Enkele opmerkingen bij de OFCOM publicatie van december 2023

De VERON EMC-EMF commissie wil in dit artikel reageren op een publicatie van de Zwitserse OFCOM welke gaat over radiostoringen veroorzaakt door o.a. PV systemen (Fotovoltaïsche systemen) met optimisers. Opvallend is dat de OFCOM noemt dat, indien er een overschrijding van de emissielimieten wordt geconstateerd, de eigenaar dit moet verhelpen. Indien dit niet mogelijk is moet de PV-installatie uit! De eigenaar wordt hier heel specifiek genoemd in het Zwitserse document. Dit is omdat de OFCOM een PV installatie als een “vaste” installatie beschouwt.

OFCOM in Zwitserland

Zwitserland is niet lid van de EU. Maar het land heeft samen met enkele andere landen een zogenaamde EFTA overeenkomst met de EU. Binnen deze overeenkomst staat dat Zwitserland verplicht is zich te houden aan het vrije verkeer van goederen en diensten zoals dit binnen de EU lidstaten het geval is. EFTA landen houden zich dan ook aan de interpretaties die binnen de EU gelden in de EMC richtlijn. Het gevolg is o.a. dat Zwitserland de CE markering “accepteert”, maar dat Zwitserland soms een net even andere opvatting of mening kan hebben over bepaalde aspecten. Hoe dit uitpakt voor de EMC richtlijn kan soms verassende discussies opleveren.

Wat is nu wel of niet een vaste installatie binnen de EMC richtlijn in de EU?

In de EMC richtlijn (2014/30/EU) staat vermeld dat een uitrusting bestaat uit een apparaat of een vaste installatie. Een apparaat is een afgewerkt toestel welke seriematig wordt geproduceerd en voorzien is van een eigen CE markering. Dit kan je TV zijn, maar het kan ook een draaibank zijn die vastgemaakt is aan de vloer. In beide gevallen is de fabrikant (binnen de EU) verantwoordelijk voor het beschrijven van het EMC gedrag van het apparaat.

Bij de omschrijving van een vaste installatie staat vermeld dat deze samengesteld is uit verschillende apparaten (CE gemarkeerd of niet) welke samen voor permanent gebruik opgesteld staan op een gespecificeerde locatie. De installateur hoort de installatie, conform de aanwijzingen/instructies van de fabrikant van de verschillende apparaten/onderdelen, te installeren volgens “Good engineering EMC practice”. Helaas is er in dit geval volgens de EMC richtlijn (vastgelegd in de wet) nog steeds geen duidelijkheid wie verantwoordelijk is voor de vaste installatie. De installateur wordt bijvoorbeeld niet bij name genoemd in de EMC richtlijn.

De Nederlandse situatie

In Nederland wordt ons insziens niet goed vastgelegd wie de verantwoordelijke personen zijn. Er wordt uitgegaan van een CE markering betrekking hebbend op losse apparaten waar derhalve de fabrikant voor verantwoordelijk is. Maar de fabrikant kan niet verantwoordelijk zijn voor een vaste installatie waarin zijn apparaten zijn opgenomen. Daarom is het onduidelijk wie aansprakelijk is bij een zogenaamde vaste installatie. Binnen de EMC-EMF commissie leidt het een en ander soms tot enige discussie, een verduidelijking is wenselijk.

Omdat het in Nederland niet echt duidelijk is wie er nu verantwoordelijk is voor het aantonen van de conformiteit met de EMCD (Electromagnetic Compatibility Directive) is het ook onduidelijk wie de EMC risico analyse moet maken. De EMC Risico analyse bepaalt welke norm (of welke gekozen methode) aantoont hoe de installatie aan de EMCD voldoet. Of daarbij generieke, oude- nieuwe- of conceptnormen (of welke norm dan ook, of veldsterkte metingen beneden 30 MHz) worden gebruikt is niet relevant. Het maken van een EMC beoordeling (i.e. een risicoanalyse) is daarentegen wel een eis die volgt uit de EMCD.

Uiteindelijk moeten zowel het apparaat als de vaste installatie voldoen aan de essentiële eisen van de EMC richtlijn.

Ook in Nederland kan de overheid het gebruik van apparaten of vaste installaties verbieden als er “harmfull interference” wordt veroorzaakt. De gebruiker kan altijd een partij zijn als dit het geval is. De Zwitsere OFCOM handelt niet anders. En daarom is er geen verschil met de handelwijze van de OFCOM behalve dat deze wel een procedure geïmplementeerd heeft voor vaste installaties.

EMC normen en PV installaties

Om aan te tonen dat een apparaat het vermoeden van overeenstemming heeft binnen de EMC richtlijn kan je gebruik maken van EMC product normen, deze hebben de voorkeur. In de praktijk komt het vaak voor dat de fabrikanten apparaten maken waarvoor nog geen EMC product normen zijn gemaakt. Bijvoorbeeld omdat deze nog in ontwikkeling zijn. In dit geval bieden generieke EMC normen een uitkomst. Maar deze generieke normen dekken niet alles af wat betreft meetmethodes en frequenties. En hier kunnen fabrikanten zich soms achter verschuilen.

De OFCOM refereert aan een ECC (Electronic Communication Committee) Recommendation (09)02. Deze gaat over het meten van de ongewenste emissie in het frequentiegebied van 9 kHz tot 3 GHz. Maar het is een aanbeveling. En dat moeten we niet verwarren met een EMC standaard want dat is bij de ECC recommendation (09)02 zeker niet het geval.

Wat verder opvalt bij het onderzoek van de OFCOM naar een stoorbron is dat de meetantenne op dezelfde hoogte als die van de PV panelen wordt geplaatst. En niet onbelangrijk, er wordt ook onder de 30 MHz met een antenne gemeten. Dit is nieuw en zeker interessant.

Op dit moment wordt er wel gemeten onder de 30 MHz of een product niet te veel emissie “injecteert” op het lichtnet (de 230 Vac bekabeling). Binnen de EMC wereld wordt dit ook wel geleidende emissie genoemd. Het probleem is nu dat er binnen de EMCD nog geen officiële emissie limieten zijn vastgesteld voor een product of installatie onder de 30 MHz.

Toekomstige EMC zaken

Twee leden van de EMC-EMF commissie zitten in de NEC-EMC. En zo behartigen ze de belangen van de VERON met name daar waar het gaat om de vaststelling van limieten en nieuwe meetmethodes. Op dit moment wordt er achter de schermen druk gewerkt aan radiated emissie limieten onder de 30 MHz in de EU die voor alle producten van toepassing zullen zijn. Wij zijn druk doende met het aanleveren van de juiste informatie over dit onderwerp. En met name de emissie limieten omdat er nieuwe normen in de maak zijn. In onze ogen, hoe lager hoe beter, onze wensen en eisen moeten wel realistisch blijven.

Hoe nu verder en wat hebben wij hier nu aan als radiozendamateurs?

Dit is zeker wel een mooi document. En de verwijzing naar de ECC (09)02 kan als basis dienen voor het aantonen dat je aan de essentiële eisen van de EMC richtlijn voldoet. Een mooi uitgangspunt wat we gaan gebruiken om eens een “EMC boom” op te zetten met de RDI, over hoe zij kijken naar deze recommendation.

In het algemeen is bekend in de “EMC-wereld” dat een groot gedeelte van de storingen afkomstig zijn van common-mode stromen van een product. Een common-mode stroommeting onder de 30 MHz zou ook een goed uitgangspunt zijn. Het meten van de HF stroom op de diverse kabels wordt ook aanbevolen door Koos Fockens PA0KDF in zijn onderzoek naar Man Made Noise.

Misschien ten overvloede willen we benadrukken dat het voldoen aan de essentiële eisen van de EMC richtlijn geen garantie geeft voor een S0 ruisvloer op onze ontvangers. Dat moeten we helaas accepteren.

Namens de EMC-EMF commissie.