VLF-uitzending van SAQ in Grimeton (Zweden) op 24 oktober

Op 24 oktober 2020, de Dag van de Verenigde Naties, zal de Alexanderson-alternator SAQ in Grimeton opnieuw een uitzending verzorgen. Het programma van het op 17,2 kHz opererende station ziet er ditmaal als volgt uit:

• 14:30 UTC: opstarten en afregelen van de Alexanderson-alternator SAQ
• 15:00 UTC: uitzending van een bericht in CW
• 15:20 UTC: live concert vanuit de ruimte waarin de alternator staat. Anna Louise Ekman zal onder pianobegeleiding Zweedse en Italiaanse liederen zingen.

Ook ditmaal is de volledige uitzending live te volgen via het YouTube-kanaal van het station.

Details VLF-uitzendingen SAQ

Rapporten ontvangt SAQ graag, maar uitsluitend via het ontvangstrapport-formulier. Dit formulier is toegankelijk vanaf 24 oktober tot 6 november. Vanwege de coronacrisis zal het radiostation dit jaar geen bezoekers ontvangen. Daarnaast zal om dezelfde reden de uitzending met zo min mogelijk mensen uitgevoerd worden.

Ook SK6SAQ is QRV

Tijdens de uitzending zal ook het begeleidende amateurstation, SK6SAQ, vanuit Grimeton actief zijn, vaak met twee zenders tegelijkertijd. Daarbij gebruiken ze doorgaans de volgende frequenties: 7.035 kHz (CW), 14.035 kHz (CW), 3.755 kHz (SSB)

SK6SAQ ontvangt QSL-rapporten graag via een van de volgende wegen:

• QSL-bureau
• e-mail (info@alexander.n.se)
• reguliere post (Alexander Association, Radiostationen, Grimeton 72, SE-432 98 GRIMETON, Sweden)

SAQ Grimeton op de WebSDR van de Universiteit Twente

Als je zelf geen mogelijkheden hebt om SAQ te ontvangen, dan kun je bijvoorbeeld uitwijken naar de WebSDR van de Universiteit Twente. Volg hiervoor de volgende instructies:

1. Ga naar WebSDR Universiteit Twente
2. Daarna klik je in het tabblad ‘Waterfall settings’ op ‘max in’
3. Vervolgens klik je iets hoger in het scherm op ‘CW‘.
4. Tot slot vul je in het frequentieveld de waarde 17.2 in en bevestig je met een druk op de Enter toets.
5. Als alles goed is ontvang je nu SAQ. De naam SAQ vind je ook terug vlak onder de frequentieschaal, onder 17,2 kHz.

De naamgever van de alternator

Ernst Alexanderson (25 januari 1878 – 14 mei 1975) was een Zweedse elektrotechnisch ingenieur en radiopionier. De Alexanderson-dynamo is zijn uitvinding. Het is een vroege radiozender die tussen 1906 en de jaren 1930 werd gebruikt voor langegolfuitzendingen.

Alexanderson werd geboren in Uppsala in Zweden. Hij studeerde aan verschillende universiteiten, in Stockholm en in Berlijn. In 1902 emigreerde hij naar de USA, waar hij een groot deel van zijn leven voor General Electric. Daarnaast werkte hij voor Radio Corparation of America.

De Alexanderson-dynamo was één van de eerste apparaten die gemoduleerde audio via radiogolven kon uitzenden. Hij was pas kort in dienst bij General Electric toen hij een order ontving van de in Canada geboren professor en onderzoeker Reginald Fessenden. Fessenden wilde dat Alexanderson zou werken aan een gespecialiseerde dynamo, met een hogere frequentie dan tot op dat moment mogelijk was.

Hoe audio via radiogolven te verzenden?

Professor Fessenden had zelf gewerkt aan het probleem van het verzenden van audio via radiogolven. En hij concludeerde dat er een nieuw type radiozender voor nodig was. Zijn belangrijkste opdracht was om de toen gebruikte zenders flink te verbeteren.

Het ontwerpen van een machine die snel genoeg zou draaien om radiogolven te produceren tot 100 kHz, bleek een enorme uitdaging. Vele wetenschappers waren ervan overtuigd dat de enorme draaiende rotors uit elkaar zouden vliegen. Alexanderson bouwde een bunker met zandzakken om de machine te testen. In de zomer van 1906 installeerde hij een eerste dynamo in het radiostation van professor Fessenden in Brant Rock Massachusetts. Ze hadden de technologie flink weten te verbeteren. De dynamo leverde tot 500 Watt op een frequentie van 75 kHz.

De eerste AM-uitzending

De test slaagde. Na twee jaar werken, realiseerde Alexanderson een zender die zelfs 100 kHz aankon. Hiermee werd het mogelijk om ook audio uit te zenden. Op kerstavond 1906 maakte professor Fessenden een experimentele uitzending met kerstmuziek. Diverse marineschepen en kuststations langs vrijwel de gehele oostkust hoorden deze uitzending. Deze kerstuitzending beschouwt men daarom als de eerste AM-radiouitzending.

Alexanderson ging door met het verbeteren van zijn machine. Ondertussen gebruikten commerciële en maritieme stations de Alexanderson-dynamo op grote schaal en met hoog vermogen, veelal voor radiotelegrafieverkeer over grote afstanden.

Ook in Radio Kootwijk stonden ooit dergelijke machines opgesteld.

De enige overgebleven VLF-zender

De enige overgebleven zender in een werkende staat is het Grimeton-radiostation in Zweden. Het is een goed voorbeeld van pre-elektronische radiotechnologie. Daarom werd de alternator in 2004 toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. De jaarlijkse open dag trekt honderden bezoekers. Tot de uitvinding van elektronenbuizen in de jaren 1920, was de dynamo van Alexanderson een belangrijke radiozender met een hoog uitgangsvermogen.

Alexanderson ging in 1948 met pensioen bij General Electric. De uitvinder en ingenieur bleef actief tot op hoge leeftijd. Tijdens zijn leven ontving Alexanderson 345 Amerikaanse patenten. De laatste die hij indiende was in 1968, hij was toen 89 jaar.

Ontvangers voor het Grimeton-radiostation

De uitzendingen kunnen vanwege hun lage frequentie niet worden ontvangen met gewone radio’s. Moderne enthousiastelingen houden de uitzendingen vaak in de gaten met behulp van een zelfbouw of computers. Bijvoorbeeld een laptop met een spoel die is aangesloten op de ingang van de geluidskaart. Dan is met snelle Fourier-transformatie (FFT) als analysesoftware het signaal te decoderen.

In de afgelopen jaren hebben ook SDR-ontvangers bewezen zeer nuttig en effectief te zijn bij het ontvangen van transmissies van SAQ over de hele wereld. Lees hier hoe je dat kan realiseren.

Meer informatie

• Zeer uitgebreide informatie op de website van de Alexander Association: The Alexander Association – Grimeton SAQ veteran radio friends
• Foto’s van het zendstation: World Heritage Grimeton Radio Station
• Video’s van het zendstation op YouTube: Alexander SAQ

 

Met dank aan Ronny Plovie, ON6CQ