RSGB roept op tot actie tegen VDSL-storing

In veel delen van het Verenigd Koninkrijk ondervinden radioamateurs hinder op de HF-amateurbanden van VDSL-storing. VDSL (Very high-speed Digital Subscriber Line) is een van de meest gebruikte methoden voor breedbandinternet in het VK. Ondanks de vele storingen, ontvangt Ofcom, de Britse telecom-toezichthouder, maar weinig formele klachten. De RSGB ondersteunt amateurs daarom bij het vaststellen van de mate van storing die zij ondervinden en stimuleert hen om een gefundeerde klacht te rapporteren. De mei-uitgave van RadCom, het maandblad van de RSGB, bespreekt dit onderwerp uitvoerig.

Hier geven wij een uitgebreide Nederlandstalige samenvatting.

Open brief RSGB-voorzitter aan de Britse radioamateurs

In een open brief in de mei-uitgave van RadCom vraagt RSGB-voorzitter Dave Wilson, M0OBW, aan radioamateurs om in actie te komen. Storing op de HF-banden tot en met de 20m-band door VDSL is vaak dermate ernstig, dat de banden echt onbruikbaar worden. Dave meldt dat de RSGB al sinds 2016 over dit onderwerp met Ofcom, de Britse telecom-toezichthouder, in gesprek is. Tot nu toe helaas zonder echt resultaat.

In 2017 hield de RSGB nog een enquête over VDSL-interferentie. Meer dan de helft van de 1200 respondenten gaf toen aan aanzienlijke VDSL-interferentie te ondervinden. Desalniettemin weigert Ofcom op een zinvolle manier actie te ondernemen tegen deze interferentie. Een reden die Ofcom geeft voor het niet-handelen is het principe van ‘evenredigheid’. In het VK zijn namelijk ongeveer 29 miljoen VDSL-gebruikers, terwijl Ofcom de afgelopen 5 jaar gemiddeld slechts 6 klachten per jaar ontving over VDSL-interferentie. Ondanks het bewijs dat erop wijst dat een aanzienlijk deel van de radioamateurs interferentie van VDSL ondervindt, lijkt het erop dat maar weinigen een formele klacht indienen.

Daarom vraagt Dave elke radioamateur die last heeft van VDSL-interferentie om een ​​klacht in te dienen bij Ofcom. Deze actie blijkt nodig, omdat anders huidige storingen blijven bestaan en in de toekomst het probleem nog groter wordt. Het gevaar bestaat namelijk dat toekomstige breedbandtechnologieën, zoals G.Fast, nog meer interferentie zullen veroorzaken over een nog veel breder spectrumbereik. Mogelijk dat dan de bestaande HF-, VHF- en UHF-amateurbanden in het VK virtueel onbruikbaar worden.

Op de RSGB-website en in maandblad RadCom wordt uitgebreid besproken hoe een goed gefundeerde klacht kan worden ingediend, inclusief een eventueel te gebruiken voorbeeldbrief.

Het herkennen van VDSL-storing

VDSL maakt gebruik van de bestaande niet-afgeschermde, twisted-pair telefoonkabels om supersnelle breedbandgegevenssignalen van het verdeelstation in de straat naar het pand van de klant te transporteren. Het VDSL-signaal bestrijkt een spectrum van 25 kHz tot 17,664 MHz. Omdat de telefoonkabels oorspronkelijk uitsluitend bedoeld waren voor audiosignalen tot 3,4 kHz, zijn ze niet afgeschermd. Daardoor kunnen de VDSL-signalen weglekken en interferentie op de HF-banden veroorzaken.

VDSL-signalen manifesteren zich op een HF-ontvanger als breedbandige ruis, zonder duidelijk waarneembare kenmerken. De ruisvloer kan daardoor tot wel tientallen dB’s hoger worden. Het uitgezonden VDSL-spectrum is verdeeld in zes afzonderlijke frequentiebanden. Drie daarvan zijn voor upstream-gegevens (van de abonnee naar het breedbandnetwerk) en drie voor downstream-gegevens (van het breedbandnetwerk naar de abonnee). Deze zes banden worden gescheiden door kleine, ongeveer 50 kHz brede guard-bands.

Binnen deze guard-bands worden geen VDSL-signalen verzonden. Juist daarom zijn ze uitermate geschikt om de aanwezigheid van VDSL-interferentie vast te stellen. Immers, als binnen een guard-band het ruisniveau duidelijke lager is dan net daarbuiten, dan is er sprake van VDSL-interferentie. De beste guard-bands om te onderzoeken zijn 3,75; 5,2; 8,5 en 12 MHz. Het kan overigens voorkomen dat niet alle guard-bands gevonden worden, omdat niet altijd alle zes VDSL-banden in gebruik zijn.

De mate van storing vaststellen

Er zijn verschillende manieren om de mate van storing vast te stellen. Wie over de mogelijkheid beschikt om het ontvangen spectrum te visualiseren, kan het verschil in ruisniveau binnen en buiten een guard-band makkelijk vaststellen. 

Hierboven zie je daarvan een voorbeeld. Het signaal rond 12 Mhz, zoals ontvangen met een SDR-ontvanger, wordt hier weergegeven in het programma SDRuno. Aan de hand van dB-schaalverdeling is goed te zien wat het verschil in ruisvloer is onder, binnen en boven de guard-band. In dit vrij extreme voorbeeld is de ruisvloer onder de 12Mhz-guard-band bijna 20 dB sterker dan in de guard-band. Het zal duidelijk zijn dat een dergelijke verhoging van de ruisvloer op een HF-band de ontvangstmogelijkheden sterk nadelig zal beïnvloeden.

Wie niet over de mogelijkheden beschikt om het spectrum direct te bekijken, kan toch een analyse uitvoeren door gebruik te maken van een gewone S-meter. Stem daartoe eerst af op het midden van een guard-band en lees de signaalsterkte af. Stem vervolgens 50 kHz hoger of lager af en controleer weer de signaalsterkte. Het verschil in sterkte geeft de mate van VDSL-storing aan. Het is wel belangrijk om bij deze metingen de AGC van de ontvanger uit te schakelen. De AGC zou namelijk het verschil in signaalsterkte binnen en buiten de guard-band kunnen maskeren.

Automatische identificatie VDSL-interferentie met Lelantos

Voor degenen die beschikken over een SDR is er nog een derde methode om een complete, automatische analyse van VDSL-interferentie uit te voeren. Dat kan met het programma Lelantos, ontwikkeld door Martin Sach (G8KDF), lid van de RSGB-EMC-commissie. In de handleiding van het programma beschrijft Martin hoe je eerst met het programma SDRuno een I/Q-bestand maakt. Het I/Q-bestand bevat een opname (bemonstering) van een deel van het RF-spectrum dat mogelijk VDSL-interferentie bevat. Het opgenomen RF-spectrum dient één of meerdere guard-bands te bevatten. Overigens kunnen I/Q-bestanden ook met andere programma’s dan SDRuno gemaakt worden, bijvoorbeeld met SDR Console.

Het gegenereerde I/Q-bestand wordt vervolgens in Lelantos geopend en automatisch geanalyseerd. Lelantos presenteert het resultaat van de analyse in de vorm van vier grafieken. Aan de hand daarvan is te zien of er wel of geen VDSL-interferentie is. Zelfs kan in een van de grafieken afgelezen worden of de interferentie afkomstig is van één of meerdere VDSL-abonnees.

Is er in Nederland storing door VDSL?

De berichten over aanzienlijk storing door VDSL in het VK roepen natuurlijk meteen de vraag op of er in Nederland ook klachten zijn over VDSL-interferentie. Andre Canrinus (PA3FIS), voorzitter van de EMC/EMF-commissie, weet te melden dat dat niet het geval is, ondanks dat KPN nog een aanzienlijk VDSL-netwerk heeft. Waarschijnlijk zijn er nog honderdduizenden VDSL-abonnees in Nederland. Toch zijn er nauwelijks klachten en is VDSL-interferentie vrijwel niet te meten. Daar is ook verklaring voor. Anders dan in Engeland, loopt hier de telefoonbekabeling die voor VDSL wordt gebruikt, vrijwel uitsluitend ondergronds. Kennelijk krijgt daardoor storing vrijwel geen kans.

Natuurlijk kunnen Nederlandse radioamateurs dat zelf controleren aan de hand van de hierboven gegeven informatie over het herkennen en meten van VDSL-interferentie.

Meer informatie

• Startpagina op de RSGB-website over VDSL-interferentie: VDSL interference reporting
• RadCom mei 2020: open brief van Dave Wilson (M0OBW): Presidents letter about VDSL Interference
• RadCom mei 2020: het meten van VDSL-storing: Measuring and reporting VDSL interference
• RadCom mei 2020: volledige artikel over VDSL-storing, inclusief beschrijving van het programma Lelantos: VDSL call to action
• Gebruikershandleiding van het programma Lelantos: Identifying VDSL interference using Lelantos software

 

Bron: RSGB