Propagatienieuws – week 7, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: na zonsopgang banden boven 10 MHz vrij snel open. MUF overdag flink boven de 30 MHz, maar ’s nachts dalend naar 10 tot 7 MHz;
- Tropo: mogelijk verhoogde tropocondities in het zuiden richting Normandië;
- Meteoorscatter: uitsluitend random meteoorscatter mogelijk rond zonsopkomst;
- EME: maandeclinatie wordt vanaf woensdag positief en dus nemen de EME-tijdvensters toe, maar ook de padverliezen. Hemelruis vandaag en morgen hoog, maar in de rest van de week laag.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Het weekend begint met een stevige verrassing: een nieuwe zonnevlek met nummer AR3229 barstte vrijdagavond rond 20:16 UTC uit en produceerde de sterkste zonnevlam van de huidige zonnecyclus tot nu toe: X2.28! De bijbehorende extreme ultraviolette puls ioniseerde de bovenste atmosfeer van de aarde en veroorzaakte een aanzienlijke radio-blackout boven Amerika.
Zeelieden, piloten, radioamateurs en radioluisteraars kunnen gedurende meer dan een uur na de uitbarsting signaalverlies en andere ongewone propagatie-effecten hebben opgemerkt op de langegolf-, middengolf- en lagere kortegolfbanden.
De langdurige uitbarsting veroorzaakte ook een zogenaamde zonne-tsunami, een schimmige schokgolf die op 193 Ångström zichtbaar is op het oppervlak van de zon. De Amerikaanse luchtmacht heeft de schoksnelheid van de zonne-tsunami becijferd op 2400 kilometer per seconde.
De zaterdag gerapporteerde zonnefluxindex (SFI) van 343 is het gevolg van de dagelijkse meting die, volgens een vast protocol, tussen 20:00 en 21:00 UTC wordt uitgevoerd. In die periode is de X2.28-zonnevlam opgetreden. Voor de vertaling naar propagatie is het altijd uitkijken met een zo sterk afwijkende meetwaarde. Ook in dit geval zijn er correcties en nieuwe metingen nodig voor een juiste (lagere) waarde.
Voor wie meer wil weten over deze SFI-metingen is er een uitgebreid artikel op internet te vinden: Space weather: The 10.7 cm solar radio flux.
De X-Flare produceerde ook een uitbarsting van coronale massa die, volgens metingen van de NASA, deels op de aarde is gericht. De flank ervan zal waarschijnlijk op 20 februari de aarde raken. Volgens de eerste resultaten van geoptimaliseerde modellen zijn geomagnetische stormen van de categorieën G1 tot G3 te verwachten na de uitbarsting. Dit zou aanzienlijke verstoringen van de kortegolfpropagatie veroorzaken.
En dan was er vorige week nog een zeldzame gebeurtenis. Op foto’s van NASA is een enorme, filamentaire draad van zonneplasma te zien die schijnbaar afbreekt en vervolgens in een draaikolk rond de noordpool van de zon verandert. Dat het plasma rond de Noordpool danste als een orkaan. Zo’n “zonneballet” is uiterst zeldzaam, maar niet zo dramatisch als de foutief vertaalde berichten in sommige media dat “een groot stuk van de zon was afgebroken”
HF-vooruitzichten
Voor de komende dagen is te verwachten dat de zonnefluxindex wat zal afnemen naar 145 en de Kp-index zal bewegen tussen 2 en 4. Voorbehoud is echter dat nog niet alle effecten van de nieuwe zonnevlek zijn doorgerekend.
Na zonsopgang gaan alle kortegolfbanden boven de 10 MHz vrij snel open. Overdag ligt de MUF ruim boven de 30 MHz, en dat zal de komende week zo blijven. In de loop van de nacht daalt de MUF meestal onder de 10 MHz, soms zelfs onder de 7 MHz, zodat de middellange kortegolfbanden vooral in de tweede helft van de nacht van beperkt nut zijn.
VHF en hoger
Tropo
Onze regio heeft vandaag te maken met stevige wind uit voornamelijk westelijke richtingen. Meestal is dat geen goed teken voor de propagatieverwachtingen via tropo. Er schuift echter een hogedrukgebied over Frankrijk richting Alpen. Hierdoor kan in het zuiden mogelijk worden geprofiteerd van een korte periode met verhoogde tropocondities richting Normandië en het Britse Land’s End.
Meteoor- en regenscatter
Voor meteorscatter blijft het voorlopig behelpen met de random reflecties rond zonsopgang.
Doordat de neerslagkaarten weinig buien laten zijn zal de kans op regenscatter beperkt zijn.
Aurora
Op het moment van schrijven (zaterdag) zijn de effecten van de X2,28 zonnevlam nog niet volledig verwerkt in de verwachtingen. Voor Aurora is het dus zaak om de actuele waarde voor het hemisferisch vermogen op poollicht.be in de gaten te houden.
EME
De declinatie van de maan is negatief, maar neemt toe en wordt woensdag weer positief. Daardoor zullen deze week de EME-tijdvensters toenemen. Maar ook de padverliezen worden groter vanaf het perigeum, het moment waarop de maan het dichtst bij de aarde staat, op zondag de 19 februari.
De zon en de maan zijn dicht bij een verduistering later vandaag en gedurende het gehele EME-tijdvenster van maandag. De hemelruis zal dan hoog zijn omdat de zon zich in de bundelbreedte van de meeste antennes bevindt. Daarna is 144MHz-hemelruis laag voor de rest van de week.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
wikipedia.com
VERON