Propagatienieuws – week 22, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: zonnefluxindex tussen 160 en 165, dus vrij hoge waarden. Kp-index varieert tussen 2 en 4;
- Tropo en Sporadische-E: gebieden met verhoogde tropocondities uitsluitend boven zee. Volop Sporadische-E-mogelijkheden;
- Meteoorscatter: juni is een uitstekende maand voor MS, zowel de Arietiden en ζ-Perseiden zijn actief;
- Aurora: Kp-index te laag voor aurorapropagatie;
- EME: lage padverliezen, korte EME-tijdvensters, 144MHz-hemelruis gering komende week.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
In de afgelopen week is de zonnefluxindex (SFI) licht gestegen van 149 tot 162 op afgelopen zaterdag, dankzij minder maar nog steeds behoorlijk actieve zonnevlekkengebieden. De snelheid van de zonnewinden was afgenomen tot normale waarden. De geomagnetische activiteit was meestal rustig tot actief, wat overeenkomt met een Kp-index van 0 tot 3.
Met de zomerse omstandigheden in de ionosfeer resulteerde dit overdag in een MUF op onze breedtegraden van ongeveer 21 tot 25 MHz. Dichter bij de magnetische equator komt de MUF wat hoger. Hierdoor opende de 10m-band zich af en toe naar Japan en het Verre Oosten als het magnetisch veld van de aarde rustig was. In de namiddag waren onder vergelijkbare randvoorwaarden ook af en toe stations van de Amerikaanse oostkust bereikbaar. Over het algemeen boden de 15, 17 en 20m-banden goede DX-omstandigheden. In de nacht bleef de 20m-band meestal open.
Dichter bij huis zijn Nobby G0VJG en Emil DL8JJ actief geweest op Rockall, IOTA EU-189, met de roepnaam MM0UKI. Rockall is een onbewoonbaar granieten eilandje in de Noord-Atlantische Oceaan (IO37do). De dichtstbijzijnde permanent bewoonde plaats zijn de Schotse eilanden in de Buiten-Hebriden op 370 km naar het oosten. Qua afstand hoeft de MUF voor de F- en E-laag niet hoog te liggen om de uitgezonden signalen te horen. Een van hun doelen is om geld in te zamelen voor goede doelen.
Soms kwam de kritische frequentie van de F-laag onder die van de E-laag, zodat Sporadische-E-wolken het radiopad naar de F-laag blokkeerden. De bovenste banden leken dan dood.
HF-vooruitzichten
In de komende dagen verwacht NOAA een SFI tussen 160 en 165. De Kp-index zal wat schommelen, tussen 2 en 4 door variaties in de zonnewind. Bij de wat hogere Kp-indexwaarden zullen met name de lagere banden last hebben van fading op radiopaden die via het noorden lopen.
Voor het volgende weekend wordt een daling van de zonneflux tot 130 verwacht. Dit zou betekenen dat de propagatie op 20 en 17 meter goed blijft, met lichte reducties in de 15 meter band.
VHF en hoger
Tropo en Sporadische-E
Het weerpatroon lijkt vast te zitten in zijn typische late lente/vroege zomer met koudere winden vanuit het noorden over de Noordzee. Op de kaarten van DX Info Centre is goed te zien dat de gebieden met sterke tropocondities zich grotendeels boven water bevinden.
De belangrijkste modus zal waarschijnlijk Sporadische-E zijn. Daarvan zijn de afgelopen week een paar voorbeelden geweest, zowel single-hop binnen Europa als multi-hop-paden naar de VS, het Verre Oosten en Australië.
De eerste week van juni is meestal een uitstekende periode voor Sporadische-E. Hoewel de positie van de straalstroom suggereert dat vooral paden in noordoostelijke richting naar Scandinavië en de Baltische regio’s het beste zullen zijn, zijn andere multi-hop-opties verder weg ook de moeite waard om te verkennen. Vandaag tot 13:00 UTC loopt nog de UK Six Metre Group Summer Sporadic-E contest, dus er zijn veel stations QRV.
Meteoorscatter
Juni staat bekend om de terugkeer van drie opmerkelijke meteoorregens overdag. De grote buien zijn de Arietiden en ζ-Perseiden, met een piek op respectievelijk 7 en 10 juni in 2023. Beide worden gekenmerkt door een breed maximum (met mogelijke submaxima) en een hoge ZHR-waarde, waardoor de eerste helft van juni een van de beste perioden van het jaar is voor MS-DXing bij daglicht. Merk op dat de twee maxima de neiging hebben in elkaar over te lopen. Er zijn bovendien aanwijzingen dat deze twee buienmaxima in juni nu elk tot een dag later vallen dan hierboven aangegeven. Voor beide buien komt de straling heel laat in de nacht boven de horizon en culmineert in de late ochtend aan de Europese hemel; in Centraal-Europa (en lagere breedtegraden) is de stralingshoogte zelfs te hoog rond het middaguur, waardoor de radio-efficiëntie daalt. Voor waarnemers in Centraal-Europa is de beste geometrische efficiëntie te vinden in de vroege ochtend (voorkeur voor N-NO- en Z-ZW-richtingen) en vroege middag (voorkeur voor N-NO- en Z-ZO-richtingen
Aurora
Voor de komende dagen is de Kp-index te laag voor Aurora.
EME
De declinatie van de maan is de hele week negatief en daalt nog tot dinsdag. We zijn voorbij het hoogste punt, de padverliezen zullen dus afnemen naarmate de week vordert. Dat betekent dus ook korte EME-tijdvensters met dalende padverliezen tot perigeum eind dinsdag. 144MHz-hemelruis is sterk en bereikt een piek van 2700K op maandag en komt pas onder 300K op vrijdag.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON