Propagatienieuws – week 19, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: De MUF varieert van 15 MHz ’s nachts tot 22 MHz overdag; de 20m-band is dag en nacht open;
- Tropo: geen verhoogde condities verwacht;
- Meteoorscatter: uitsluitend via random meteoren in de ochtenduren;
- Aurora: Kp-index van 2 tot 3 is te gering voor aurorapropagatie;
- Sporadische-E: vaak twee openingen per dag: een in de ochtend en een tweede in de late middag of vroege avond;
- EME: maandeclinatie vanaf dinsdag positief, padverliezen toenemend, 144MHz-hemelruis gering/matig behalve op vrijdag.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Naar aanleiding van het propagatienieuws van vorige week kreeg ik een vraag wat er nu merkbaar is op de banden indien de Kp-index wat hoger uitvalt. Ook deze week zijn er aanknopingspunten om dat toe te lichten. Paul N0NBH heeft hiervoor overigens een heel praktische tabel op zijn website: Understanding/Using the Data and Images from the Sun.
De afgelopen week begon direct met een kleine storm en leidde al vanaf maandagmiddag tot een verzwakking van de signalen op de poolpaden van 10 dB en meer tot hoog in de 20m-band.
Tijdens zo’n stralingsstorm jagen zware protonen met waanzinnige snelheden van meer dan 10.000 kilometer per seconde de ruimte in, waardoor het magnetisch veld van onze aarde wordt omgeleid naar de polen, waar ze vervolgens de ionosfeer bombarderen. Hierdoor komt meer dan 50 GigaWatt in ionosfeer in de poolzone (“hemisferisch vermogen” op poollicht.be). Het resultaat van zo’n protonengebeurtenis is een polaire D-regio die zo sterk geïoniseerd is dat er geen kortegolf meer doorheen kan. En hoe lager de kortegolffrequentie, hoe groter de demping.
Effect van veranderende KP-index
Elke dag wordt er om 00:30 en 12:30 UTC een bulletin gepubliceerd met daarin o.a. de verwachtingen voor het aardmagnetisch veld. Voor de planetaire Kp-index wordt een niet lineaire schaal van 0 t/m 9 gebruikt. Op zaterdagmiddag 6 mei werd een Kp-index van 6 verwacht; bij het volgende bulletin was dit bijgesteld naar 7. In de tabel van Paul N0NBH staan wat vuistregels m.b.t. de verschillen.
| Kp-index | Magnetisch veld
[nT] |
Zonnewind
[km/s] |
Hoe vaak in cyclus | Aurora | banden | ruis |
| 7 | 200-300 | 600-700 | 200 | 50 ° NB en hoger | HF onderbroken | S9 -S9+20 |
| 6 | 120-200 | 500-600 | 600 | 55 ° NB en hoger | HF zwakker | S6-S9 |
Eén stap hoger in de Kp-index geeft dus een flink verschil: van een matige naar een sterke storm. HF-propagatie via paden richting het noorden wordt merkbaar moeilijker. Via paden naar het zuiden zijn vaak nog wel signalen te horen maar minder sterk als normaal bij de actuele zonnefluxindex. Het gebied waarbij aurora merkbaar is komt ruim 500 km zuidelijker te liggen.
Maar dat is niet alles: een bovengemiddeld aantal M-klasse-zonnevlammen en grotere en kleinere uitbarstingen van coronale massa die daardoor werden veroorzaakt, koersten richting aarde en leidden tot een onrustig, deels stormachtig aardmagneetveld, inclusief poollicht. Hoewel deze magnetische onrust in het huidige weekend afneemt, zijn de gevolgen voor de ionosfeer nog enigszins voelbaar. De 15- en 12m-band gaan nog later en korter open en op 40 meter is bij duister en lage zonnestand weer een dode zone merkbaar.
HF-vooruitzichten
Momenteel is de zonneactiviteit de laatste 24 uur tot een laag niveau gedaald, met slechts enkele, zij het soms krachtige C-vlammen. Tien zonnevlekgebieden met eenvoudige tot complexe magnetische configuraties kunnen worden waargenomen op de zichtbare zonneschijf, waarbij de meest complexe zonnevlek aan de naar ons gerichte kant van de zon blijft, verder wordt een lichte verzwakking verwacht in de nieuwe werkweek omdat er geen grote terugkerende gebieden worden verwacht. De zonnewindsnelheid beweegt zich iets boven normaal, de geomagnetische omstandigheden zijn rustig tot opgewonden.
De zonneflux zal afnemen, van de huidige 150 tot onder de 140 en de Kp-index van 2 of 3 blijft laag. De beste DX-banden liggen dus tussen 14 en 21 MHz. De maximaal bruikbare frequentie zal variëren van circa 22 MHz overdag tot 15 MHz in de nacht. 20 meter is daardoor rond de klok open!
VHF en hoger
Tropo
Het gebied tussen Engeland en Noorwegen vormt momenteel een gebied waar de randen van enkele hogedrukgebieden elkaar raken. Dit zal echter in de loop van de zondag uitdoven.
Meteoor- en regenscatter
Er worden deze week geen significante meteorenregens verwacht, maar QSO’s met random meteoren is altijd een mogelijkheid in de ochtenduren.
In de komende dagen worden minder buien verwacht dan voorgaande week. De kans op regenscatter is daardoor ook kleiner
Aurora
De Kp-index zal in de komende dagen met 2 of 3 te laag zijn voor aurora.
Sporadische-E
Het Sporadische-E-seizoen is al goed merkbaar op de hogere HF-banden en ook op 6 meter zijn er al bruikbare openingen geweest. Vorige week werden vanuit het VK ’s avonds vroege trans-equatoriale 6m-FT8-QSO’s gemeld naar Zuid-Amerika, de Indische Oceaan en de Zuid-Atlantische Oceaan. De timing kan wat willekeurig zijn in het begin van het seizoen, maar er zijn meestal twee ‘openingen’ per dag: een in de ochtend en een tweede in de late namiddag of vroege avond.
Voor de geïnteresseerden in het lage VHF-gebied houdt EI9KP vandaag nog testen op 32, 43 en 36 MHz. Meer details op de website van EI7GL: EI9KP to carry out Low-Band VHF Propagation Tests on Sat 13th & Sun 14th May 2023.
EME
De declinatie van de maan neemt toe en wordt volgende week dinsdag weer positief. Maar het perigeum (kortste afstand aarde-maan) van afgelopen donderdag betekent dat de padverliezen toenemen. 144MHz-hemelruis is laag tot vrijdag, wanneer de zon en maan dicht bij elkaar staan gedurende het gehele EME-tijdvenster. De situatie keert terug naar normaal op zaterdag en de hemelruis wordt dan matig.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON
VERON