Propagatienieuws – week 15, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: komende week MUF overdag soms net 28 MHz, ’s nachts waarden rond de 11 MHz, vrij hoog dus;
- Tropo: op dinsdag verhoogde tropocondities boven het VK;
- Meteoorscatter: de Lyriden pieken op 23 april om 01:00 UTC met ZHR=20;
- Aurora: geen mogelijkheden verwacht;
- Sporadische-E: eind april wellicht op 10m en 6m mogelijkheden;
- EME: EME-tijdvensters toenemend, padverliezen gering, 144MHz-hemelruis gering, behalve op woensdag en donderdag.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
De zonneactiviteit schommelde de afgelopen week tussen 136 en 171 fluxeenheden, met een opwaartse trend. Het aardmagnetisch veld was ook overwegend rustig. De propagatie op HF was hierdoor goed te noemen.
De zomerse omstandigheden worden echter steeds merkbaarder. De MUF3000 bereikt in de middag steeds minder vaak waarden boven 28 MHz. Dit betekent dat we overdag vooral stabiele DX-condities vinden op 15, 17 en 20 meter. ’s Nachts bieden 40 en 30 meter de beste condities. In de nachturen bieden 40 en 30 meter de beste DX-signalen. Bij kalme geomagnetica zijn 80 en 160 meter ook open voor DX, maar de lengte van de nacht neemt van week tot week merkbaar af. Anderzijds is het verloop van de MUF vlakker en neemt de maximaal bruikbare frequentie ’s nachts in de loop van de weken toe, zodat binnenkort 20 meter continu open is. 10 meter gaat slechts sporadisch open, maar op deze band nemen de sporadische-E-mogelijkheden toe.
Nieuw onderzoek voorspelt maximale zonnevlekkenactiviteit eind 2023 of begin 2024, een vol jaar eerder dan eerdere voorspellingen: Deciphering solar magnetic activity: The (solar) hale cycle terminator of 2021.
Deze voorspelling valt samen met de waarneming van een gebeurtenis die op dit moment plaatsvindt. Het wereldwijde magnetische veld van de zon staat op het punt te kantelen. Dit gebeurt elke zonnecyclus rond het hoogtepunt. Magnetische velden bij de polen van de zon verzwakken eerst, veranderen van teken en beginnen dan weer te groeien in de tegenovergestelde richting. Wetenschappelijke metingen bevestigen nu dat deze verzwakking al aan de gang is en dat de polaire magnetische velden waarschijnlijk binnen enkele maanden het nulpunt zullen bereiken. Deze nuldoorgang gaat 6 tot 12 maanden vooraf aan het eigenlijke maximum van het zonnevlekkengetal. We kunnen dus bijzonder nieuwsgierig zijn naar de winter van 2023/2024.
Op de zichtbare zonneschijf bevinden zich momenteel negen zonnevlekgebieden met eenvoudige tot complexe magnetische configuraties. De snelheid van de zonnewind is met circa 330 km/s op achtergrondniveau. Op de aarde gerichte CME’s zijn niet waargenomen. De geomagnetica is rustig tot actief en het flare-risico matig.
HF-vooruitzichten
In de komende dagen kan de zonneflux nog toenemen tot 180, maar zal later in de week wat dalen naar 160 tot 170. Het aardmagnetisch veld blijft de komende dagen meestal rustig, met af en toe perioden van Kp-index 3 tot 4.
De maximaal bruikbare frequentie zal variëren van circa 11 MHz in de nacht tot mogelijk 28 MHz op de betere dagen. Voor paden richting het zuiden kunnen de frequenties nog wat hoger uitvallen.
VHF en hoger
Tropo
Door de ligging van de hoge en lagedrukgebieden wordt de lucht uit noordoostelijke richting aangevoerd. De kaarten op DX Info Centre tonen op dinsdag grotere gebieden met gematigde tot verhoogde tropocondities boven het Verenigd Koninkrijk. In de komende dagen moet blijken of de huidige verwachting uit gaat komen.
Meteoor- en regenscatter
De Lyriden zijn de eerste meteorenregen na de rustige wintermaanden. De piek op 23 april om 01:00 UTC is van gemiddelde sterkte met een Zenithal Hourly Rate (ZHR) in de 20. Het kan de moeite lonen om meteorscattersignalen rond die tijd in de gaten te houden.
De kans op regenscatter op de GHz-banden is voorlopig klein bij gebrek aan geschikte buien.
Aurora
Voor de komende dagen is de Kp-index nog te laag voor aurorapropagatie. Pas bij een Kp-index van 5 of meer is aurora te verwachten
Sporadische-E
Het einde van april brengt normaal een terugkeer van geïsoleerde Sporadische-E-meldingen op de 10m-band en misschien zelfs met data-modes op 6 meter. De straalstroomkaarten van de bovenste troposfeer suggereren dat er wat potentieel is, vooral tussen de mediterrane landen. Voor onze regio is de kans voorlopig nog klein. Dat Zuid-Europa vaker kan profiteren van betere condities blijkt ook uit een artikel op de website van EI7GL een recente opening op 6m naar Fiji.
EME
Het perigeum van de maan is deze zondag, zodat de padverliezen het laagst zijn. De declinatie neemt toe en wordt positief op dinsdag, wat betekent dat de beschikbare tijd voor QSO’s (EME-tijdvensters) en de piekhoogtepassages toenemen. 144MHz-hemelruis is laag, maar de maan staat dicht bij de zon op woensdag en donderdag, wat een hoge zonneruis betekent voor die dagen.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON