Propagatienieuws – week 45, 2022
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: MUF varieert van 8 MHz ’s nachts tot meer dan 28 MHz overdag;
- VHF-tropo: op zondag duidelijk verhoogde tropocondities, daarna terug naar normaal;
- Meteoorscatter: de Leoniden pieken op 17 november. Ook op 19 november rond 06:00 UTC stofspoor verwacht;
- EME: lange EME-tijdvensters, geringe padverliezen en zwakke 144MHz-hemelruis.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
De zonneactiviteit is de afgelopen week licht toegenomen: er waren verschillende, deels sterke C-vlammen en in totaal drie M-vlammen gedurende de laatste 48 uur. Het aantal zichtbare zonnevlekgebieden was op vrijdag en zaterdag gedaald tot drie, bestaande uit de actieve gebieden 3140, 3141 en 3145. De aandacht van ruimteweerdeskundigen ging echter volledig uit naar gebied 3141, dat in de loop van de dagen in magnetische complexiteit was toegenomen, de eerder genoemde M-vlammen produceerde, en de komende dagen ook goed zou moeten zijn voor meer vlammen uit de M-klasse.
Ook al was er vorige week geen sprake van “het” grote ruimteweer, toch konden oplettende waarnemers enkele opvallende kenmerken registreren. Op maandagavond was de Kp-index even 6, wat overeenkomt met een matige magnetische storm. De Bz-component van het interplanetaire magnetische veld wees toen naar het zuiden. Wanneer de Bz naar het zuiden wijst, koppelt hij zich gemakkelijker aan het aardmagnetisch veld, waardoor zonneplasma kan binnenstromen.
Gelukkig was het een geïsoleerde gebeurtenis die nauwelijks sporen achterliet in de ionosfeer. Op dinsdag was er een M5-flare, maar die was evenmin effectief omdat hij geen uitbarsting van coronale massa veroorzaakte.
De Bz-component van het IMF verschoof vervolgens naar het noorden, waardoor de omstandigheden in de loop van de week verbeterden. De Kp-index daalde zelfs tot 0 in de tweede helft van woensdag en donderdag.
Op woensdagochtend registreerden ruimtesondes kortstondig twee golffronten in de zonnewindstroom, met verhoogde dichtheid en temperatuur. Uren later daalde de MUF tot slechts 5 MHz over een afstand van 3000 km (MUF3000) in het meetstation Juliusruh op het eiland Rügen, en de curve van de verticale frequentie foF2 daalde daar tot 0 MHz.
Over het algemeen hadden we ’s nachts te maken met een opvallend lage MUF3000, waardoor 10 MHz regelmatig enkele uren dicht was. De 20-meterband was nog enkele uren na zonsondergang open, en onder meer de oostkust van de VS, Australië, Nieuw-Zeeland en Antarctica waren nog bereikbaar. Zonder coronale gaten was dit zo goed als het kon worden voor HF en de banden stelden niet teleur. De MUF3000 bereikte overdag ruim 30 MHz met als uitschieter 38 MHz rond lunchtijd op donderdag.
De 10m-FM-repeater KQ2H op 29.620MHz werkt als een baken dit najaar, vaak S9+ in de vroege namiddag. Met 1,5kW vanuit de Catskill Mountains in up-state New York, is het een goede indicator voor de trans-Atlantische omstandigheden.
HF-vooruitzichten
Momenteel is de snelheid van de zonnewind iets toegenomen, wat te wijten is aan de effecten van een hogesnelheidsstroom uit de coronale gaten CH41 en CH43.
Voor de komende dagen verwacht NOAA een lichte afname van de zonnefluxindex tot circa 130, en later mogelijk naar 110. De geomagnetische omstandigheden blijven voorlopig stabiel met een Kp-index van 1 of 2.
De MUF zal daardoor overdag snel oplopen tot boven de 28 MHz, maar zal na zonsondergang ook weer vlug dagen tot rond de 8 MHz in de nacht. Later in de week zullen de banden boven 24 MHz slechts enkele uren per dag opengaan.
Nog een ontvangsttip van DF5JL: er worden momenteel wetenschappelijke modulatietests uitgevoerd op het Amerikaanse tijdsignaalstation WWV, dat de afgelopen dagen bijzonder goed te volgen was vanuit Europa op 25,0 MHz. De signaalsequentie van 45 seconden wordt uitgezonden op minuut 8 op WWV en op minuut 48 op WWVH. WWV Fort Collins, Colorado, gebruikt trouwens een kruisdipool op 25 MHz voor de transmissie, en het signaal was hier in Europa vrij stabiel. Wie niet over de juiste faciliteiten beschikt, kan hiervan een akoestische indruk krijgen op Youtube onder de titel WWV Ionospheric Scientific Modulation Test.
VHF en hoger
Tropo en regenscatter
Vandaag liggen we aan de rand van een hogedrukgebied boven centraal Europa. Deze keer valt de combinatie van wind, vochtigheid en temperatuur gunstig uit. De kaarten op DX Info Center laten daarom verhoogde tot sterke tropocondities zien, waarbij de nadruk ligt op paden naar het oosten tot noord-oosten. Zondagavond kunnen we een groot tropogebied boven de Noordzee verwachten. Na maandagochtend vallen de condities snel terug naar normaal.
Meteoorscatter
De Leoniden-meteorenregen piekt op donderdag 17 november. Verwacht bovendien de effecten van een stofspoor op 19 november. Er wordt voorspeld dat dit rond 06:00 UTC zal plaatsvinden met een kortstondige hoge ZHR tussen 50 en 200, maar het activiteitsniveau is onzeker.
Dit is een goede week om de meteoren ook visueel waar te nemen. Voor het noorderlicht moet de Kp-index minimaal 5 zijn of het hemisferisch vermogen ruim boven de 50 GW. Houd poollicht.be in de gaten.
EME
De maan staat op maximale declinatie, dus hebben we lange EME-tijdvensters en zenithoeken tot 65 graden. Padverliezen zijn nog steeds laag, maar met apogeum vandaag, zijn de padverliezen maximaal. 144MHz-hemelruis is de hele week zwak.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON