Inmarsat wint rechtszaak tegen Nederlandse Staat

Burum, Friesland (foto: WikiMedia)

De Nederlandse overheid wil spectrum dat momenteel in gebruik is bij satellietdiensten voor maritieme veiligheid, toewijzen aan 5G-telecommunicatie. Daarom moet bijvoorbeeld Inmarsat, aanbieder van dit soort satellietdiensten, het gebruik van dat spectrum opgeven dan wel vertrekken uit Nederland.

Op 29 maart 2021 kondigde het satellietbedrijf in een persbericht aan een juridische procedure te zullen starten tegen de Nederlandse overheid. Daarin wilde de organisatie de rechter vragen de Nederlandse wijziging in de spectrumtoewijzing te beoordelen. Volgens de satellietorganisatie is de aanpassing van het nationaal frequentieplan (NFP) namelijk een schending van nationale en internationale wetgeving.

Inmiddels is er een eerste rechtszaak in kort geding geweest, waarvan de uitspraak op 30 juni bekend werd. Daarin geeft de rechter Inmarsat gelijk en gebruikt daarbij niet mis te verstane bewoordingen richting de Nederlandse overheid. “In het bestreden besluit [de aanpassing van het nationaal frequentieplan] heeft verweerder [de Nederlandse overheid] het belang bij ongestoorde voortzetting van de nood-, spoed- en veiligheidscommunicatie in een groot deel van de wereld onvoldoende onderkend en ondergeschikt gemaakt aan het economische belang bij onbeperkte uitgifte van de 3,5GHz-band voor mobiele communicatie.”

Met de uitspraak schorst de kortgedingrechter het Ministeriële besluit om de 3,5GHz-band per 1 september 2022 een nieuwe bestemming te geven. Een definitieve beslissing volgt later in een bodemprocedure. Deze procedure zal waarschijnlijk niet eerder starten dan in december van dit jaar.

Satellietdiensten Inmarsat vanuit het Friese Burum

It Grutte Ear (foto: WikiMedia)

Inmarsat levert vanuit Nederland gratis, levensreddende satellietdiensten voor de wereldwijde scheep- en luchtvaart. Zij maakt daarbij deel uit van het zogenoemde Global Maritime Distress en Safety System (GMDSS). GMDSS is een verzameling afspraken en technische voorzieningen om de veiligheid van de internationale scheep- en luchtvaart te waarborgen.

Inmarsat is daarbij verantwoordelijk voor de noodcommunicatie via (geostationaire) satellieten. Het grondstation daarvoor, met een aantal indrukwekkende schotelantennes, bevindt zich in het Friese Burum. De Friezen noemen de indrukwekkende antenneconstellatie overigens “It Grutte Ear“, het grote oor. Inmarsat verwerkt jaarlijks vanuit Burum ruim 1000 noodoproepen, inclusief de daarop volgende communicatie met de reddingsdiensten.

Het conflict

De satellietnooddiensten maken – al dertig jaar – gebruik van de 3,5GHz-band voor de downlink. Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft op 26 april 2021 besloten het frequentieplan per 1 september 2022 te wijzigen en daarbij de 3,5GHz-band toe te wijzen aan mobiele communicatie. Daarom heeft het Ministerie het satellietbedrijf verzocht om de band vrij te maken door of een andere frequentie te kiezen of de diensten vanuit een ander land voort te zetten.

Volgens Inmarsat zijn beide opties op de korte termijn niet mogelijk. De gebuikte geostationaire satellieten werken namelijk op een bepaalde frequentie, die niet verandert kan worden. Op langere termijn is frequentieverandering wel een optie, maar pas als de satellieten aan het einde van hun levensduur zijn. Naar verwachting zal dat niet eerder dan in 2032 zijn. Ook het verplaatsen van de activiteiten naar het buitenland is buitengewoon lastig. Op dit moment onderhandelt Inmarsat met Griekenland over een eventuele mogelijkheid. Maar er bestaat nog geen zekerheid over deze alternatieve locatie en ook zijn de benodigde vergunningen nog niet beschikbaar. En zelfs als dat allemaal goed komt, dan is er nog geruime tijd nodig om de activiteiten daadwerkelijk te verplaatsen.

Ook is Inmarsat van mening dat Nederland internationale verplichtingen heeft om de satellietnooddiensten te beschermen. Zij is van mening dat de aanpassing van het frequentieplan in strijd is met nationale en internationale wetgeving. Inmarsat onderbouwt deze stelling door de verschillende van toepassingen zijnde verdragen te benoemen.

Co-existentie nooddienst Inmarsat en 5G-communicatie

Omdat noch een frequentieaanpassing, noch het verplaatsen van de activiteiten naar het buitenland op korte termijn mogelijk is, stuurde de satellietorganisatie aan op gemeenschappelijk gebruik van de 3,5GHz-band (co-existentie). Volgens Inmarsat is dat mogelijk. De Nederlandse overheid stelt echter dat een TNO-onderzoek aantoont dat co-existentie praktisch onhaalbaar is.

Ook bestrijdt de overheid dat zij in strijd met nationale en internationale wetgeving handelt. Bovendien is zij van mening dat Inmarsat al lange tijd kon weten dat de bestemming van 3,5GHz-band zou gaan veranderen. Inmarsat had daarop kunnen anticiperen door eerder naar een alternatief te zoeken.

Na maandenlang onderhandelen, zonder resultaat, zag de satellietorganisatie geen andere uitweg dan de rechter in te schakelen om de rechtmatigheid van de wijziging in de spectrumtoewijzing te laten toetsen. Omdat de behandeling van zo’n juridische procedure lang duurt en de bestemmingswijziging al volgend jaar zou ingaan, vroeg Inmarsat bovendien om opschorting van het Ministeriële besluit bij de kortgedingrechter.

Deze laatste zaak diende op 17 juni 2021 en de uitspraak was op 30 juni. Hierin geeft de rechter Inmarsat gelijk en schort het Ministeriële besluit op. De rechter motiveert de uitspraak uitgebreid.

Overwegingen van de rechter

De kortgedingrechter gebruikt in zijn motivering om de bestemmingswijziging van de 3,5GHz-band te schorsen onder andere de volgende overwegingen.

De Nederlandse overheid heeft bij het vaststellen van de datum waarop de wijziging van de spectrumtoewijzing zou plaatsvinden (1 september 2022) onvoldoende rekening gehouden met het waarborgen van de essentiële nood-, spoed- en veiligheidscommunicatie door Inmarsat. Zij heeft dat belang ondergeschikt gemaakt aan het economische belang van onbeperkte uitgifte van de 3,5GHz-band voor mobiele communicatie.

Inmarsat is verdragsrechtelijk verplicht om met een betrouwbaarheid van 99,9% deze nooddiensten te leveren. Op het moment dat haar diensten in de 3,5GHz-band niet meer beschermd worden tegen interferentie van 5G-telecommunicatie, is die betrouwbaarheid niet langer gewaarborgd.

Dat Inmarsat eerder had kunnen anticiperen op de verandering van de toewijzing van de 3,5GHz-band, is volgens de rechter niet relevant voor deze juridische procedure. Zelfs als de satellietorganisatie sneller had kunnen handelen, betekent dat immers nog niet dat de nooddienst in gevaar gebracht mag worden.

Van Nederland mocht worden verwacht dat er voorafgaand aan het nemen van het besluit in kaart zou zijn gebracht hoe de nood-, spoed- en veiligheidscommunicatie gewaarborgd zou worden. Dat geldt temeer vanwege de door Inmarsat ingeroepen internationale verdragen waar de Staat partij bij is. De Nederlandse Staat is weliswaar niet de enige verdragsstaat, maar heeft volgens de rechter wel een bijzondere verantwoordelijkheid. Inmarsat heeft zich immers, in overleg met de Staat, in Nederland gevestigd en maakt daarom gebruik van frequentieruimte die de Staat reguleert. Volgens de rechter is het niet zo dat uit de internationale verdragen volgt dat het gebruik van de 3,5GHz-band door Inmarsat nooit beperkt of opgeheven zou kunnen worden. Wel is het zo dat zo’n beperking of opheffing de satellietnooddienst niet in gevaar mag brengen.

Nog geen definitieve uitspraak

De uitspraak van de kortgedingrechter betekent dus niet dat Inmarsat permanent in Burum mag blijven. Het enige wat het vonnis nu doet, is het schorsen van de toewijzing van de 3.5GHz-band aan de 5G-netwerkdiensten. Die schorsing duurt in ieder geval totdat de bodemprocedure tot een uitspraak komt. In de tussentijd zal de Nederlandse overheid samen met de Inmarsat moeten werken aan een echte oplossing om de continuïteit van de nooddienst te waarborgen. Indien dat niet lukt, acht de kortgedingrechter de kans groot dat de rechtbank het Ministeriële besluit om de toewijzing van de 3,5GHz-band te wijzigen, zal vernietigen.