Diamontage uit 1980 over kuststations Antwerpenradio en Oostenderadio

Een diamontage uit 1980, die een overzicht gaf van de verschillende taken die werden uitgevoerd door de Belgische kuststations Antwerpenradio en Oostenderadio, is nu opnieuw te bekijken.

Tijdens de feestelijke viering ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Belgische Regie voor Telegraaf en Telefoon in 1980, werd in het stedelijk Feest- en Cultuurpaleis van Oostende een academische zitting en ook een tentoonstelling georganiseerd door het Gewest van de Radio Maritieme Diensten.

Het Gewest van de Radio Maritieme Diensten

Het Gewest van de Radio Maritieme Diensten maakte deel uit van de Regie voor Telegraaf en Telefoon in België. En het omvatte de maritieme kuststations Oostenderadio en Antwerpenradio. De taak van de kuststations was onder meer het voorzien van telefoonverkeer met de scheepvaart. Maar ook het versturen en ontvangen van maritieme telegrammen. Daarnaast eveneens de beveiliging van mensenlevens op zee en het organiseren van bijstand in geval van nood. Dit gebeurde door het 24/7 uitluisteren van de noodfrequenties.

Het Gewest van de Radio Maritieme Diensten was het overkoepelend orgaan voor alles wat bij de Regie voor Telegraaf en Telefoon met maritiem radioverkeer te maken had.

In België werd de Regie voor Telegraaf en Telefoon opgericht op 19 juli 1930

De eerste telefoonlijn in België werd reeds in het jaar 1879 in het parlement geïnstalleerd en om de ontwikkeling van een uitgebreid telefoonnetwerk mogelijk te maken en aan te moedigen, ontwikkelde de overheid een wetgevend kader dat de exploitatie van het uit te bouwen telefoonnetwerk regelde. In 1888 werd de dienst ‘Administratie Post en Telegrafie’ van het Ministerie van Spoorwegen, Postwezen en Telegrafen opgesplitst in een ‘Bestuur van de Post’ en daarnaast een ‘Bestuur van Telegrafie en Telefonie’.

Er waren enorme investeringen nodig om het nationale telefoonnetwerk uit te bouwen en daarvoor had het toenmalige ‘Bestuur van Telegrafie en Telegrafie’ als overheidsbedrijf niet de financiële middelen. In 1930 werd daarom de Regie voor Telegraaf en Telefoon opgericht.

De Regie voor Telegraaf en Telefoon was een overheidsbedrijf met grote autonomie dat niet afhing van de budgetten van de overheid. Bij de wet van 19 juli 1930 werd de exploitatie van de telegrafie, de telefonie en het radioverkeer aldus aan de Regie voor Telegraaf en Telefoon toevertrouwd. Het bedrijf kon zo de telecommunicatie beheren.

Enkel de rijke burgers konden zich toen eigenlijk een telefoontoestel veroorloven. Het bedrijf had toen zo’n 200.000 abonnees. Waar in 1946 zo’n 350.000 mensen elkaar konden opbellen, waren er twintig jaar later al meer dan één miljoen abonnees.

De maritieme kuststations Oostenderadio en Antwerpenradio

De economische vooruitgang en de daarmee gepaard gaande intensivering van de scheepvaart, noopten tot bestendige aanpassingen en modernisering van de kuststations Antwerpenradio en Oostenderadio. Zo werd in het jaar 1938 het zenderpark in Middelkerke in gebruik genomen.

Het kuststation Oostenderadio was oorspronkelijk gehuisvest in de Mercatorlaan te Oostende. Dit was meteen ook de start van een permanente luisterwacht op 500 kHz in morse. In het jaar 1947 verhuisde het kuststation Oostenderadio naar de Torhoutsesteenweg te Oostende.

Het werd tijdens de jaren daarna steeds meer en meer duidelijk dat het kuststation inzake geografische ligging en ruimtelijke indeling niet meer kon voldoen aan het basisprincipe van een efficiënte exploitatie. De snel evoluerende technieken en apparatuur kon niet langer behoorlijk worden opgesteld. In de loop van het jaar 1961 werd daarom begonnen met de bouw van een nieuw complex op een uitgestrekt terrein gelegen op het grondgebied van de gemeente Oudenburg, nabij Oostende.

Op 1 april 1964 werd dit nieuw ontvangststation, van waaruit ook de zenders in Middelkerke en in Ruiselede van op afstand werden bediend, in gebruik genomen. Het 20 ha groot terrein bood toen de optimale voorwaarden voor de oprichting van een modern antennepark. De waaiervormig opgestelde ruitantennes bijvoorbeeld, gekoppeld aan een elektronische antenneschakelaar, maakten het mogelijk om de ether over 360° af te tasten op zoek naar soms zeer zwakke signalen. Later werd ook een logperiodische ontvangstantenne in dienst genomen.

In het jaar 1965 werden de beide maritieme kuststations Antwerpenradio en Oostenderadio verenigd

Ofschoon Hoewel de exploitatie van het ontvangstation op de afgelegen vlakte te Oudenburg tal van technische voordelen inhield, was er een groot nadeel wat betreft het transport van het personeel. Vermits er ter plaatse geen woongelegenheid was en aangezien er geen openbaar vervoer in die richting bestond, moest de Regie voor Telegraaf en Telefoon zelf voor het vervoer van het personeel instaan. Het lag dan ook voor de hand om een nieuw gebouw in Oostende in gebruik te nemen. Daarom verhuisde het maritieme kuststation naar een nieuw en modern gebouw in de Perronstraat. Op 15 december 1977 gebeurde de overschakeling.

In het jaar 1965 werden de beide maritieme kuststations Antwerpenradio en Oostenderadio verenigd in het Gewest van de Radio Maritieme Diensten. De dienstverlening van de beide toenmalige kuststations bestond uit een aantal belangrijke opdrachten.

• Uitluisteren naar nood-, spoed- en veiligheidsberichten en onverwijld de nodige contacten te leggen met de reddingsdiensten. Daartoe werd er bestendig uitgeluisterd op de telegrafiefrequentie 500 kHz alsook of de telefoniefrequentie 2182 kHz en kanaal 16 in VHF.
• Uitzenden van dringende berichten aan zeevarenden. Dit zijn mededelingen over toestanden die een gevaar voor de scheepvaart kunnen inhouden.
• Uitzenden van weerberichten, stormberichten en ijsberichten.
• Het verstrekken van medische adviezen bij ongevallen of bij ziektegevallen op schepen. De medische informatie hiervoor werd ingewonnen bij het Krijgsgasthuis in Antwerpen.
• Het realiseren van radioverbindingen tussen schip en wal in beide richtingen in radiotelefonie, radiotelegrafie en radiotelex.

Radiotelex en navtex

Er werd een geavanceerd kuststation uitgebouwd met radiotelex en navtex. Op die manier konden schepen die beschikten over een radiotelex, zonder de tussenkomt van een radio-operator in het kuststation, hun telexberichten automatisch doorsturen naar de rederij. Het maritieme kuststation bood radioverbindingen aan in VHF, middengolf en wereldwijde verbindingen in korte golf.

In het jaar 1985 werd een volledig automatisch radiotelexsysteem (telex over radio) uitgebouwd, zowel in de richting schip-wal als in de richting wal-schip.

Het jaar 1987 werd gekenmerkt door de start van een volledig automatische navtex. De navtex wordt gebruikt voor het uitzenden van maritieme veiligheidsberichten zoals noodberichten, storm- en weerberichten, dringende berichten aan zeevarenden, schietoefeningen en loodsberichten.

Verdwenen noodzaak

Door de opkomst van de gsm en smartphone verdween echter wereldwijd de noodzaak om berichten te versturen via radioverbindingen in VHF, middengolf en in korte golf.

Ook deed maritieme telefonie via satelliet zijn intrede. Vele kuststations wereldwijd kozen in het jaar 1995 ervoor om radiotelegrafie definitief stop te zetten. Zo ook zette het Gewest van de Radio Maritieme Diensten onvermijdelijk deze dienstverlening stop. Het automatisch radiotelexsysteem (telex over radio) werd stopgezet in het jaar 2004.

Het gebouw in Oostende bestaat heden niet meer want het werd in 2013 volledig afgebroken. Ook het zendstation in Middelkerke werd afgebroken en nadat ze jarenlang de skyline van Middelkerke mee hebben bepaald, werden eveneens de 65 meter hoge zendmasten neergehaald.

Zie ook een film hierover op deze Oostenderadio webpagina.

De beide gebouwen en alle antennes in Antwerpen ondergingen noodgedwongen hetzelfde lot.

Tijdelijke expositie

De tijdelijke expositie in het Feest- en Cultuurpaleis in Oostende genoot toen in 1980 een ruime belangstelling. Tijdens deze feestelijke viering werden talrijke originele foto’s, toestellen en documenten tentoongesteld. Naar aanleiding van dit jubelfeest werd er eveneens een diamontage gepresenteerd die een overzicht gaf van de verschillende taken die werden uitgevoerd door het Gewest van de Radio Maritieme Diensten.

Gilbert Ghyselbrecht uit Middelkerke heeft, met behulp van de geluidsopname en de oorspronkelijke dia’s, de diamontage van 1980 opnieuw geassembleerd. Hij heeft zo een digitale kopij gemaakt van de dia’s en aan de hand van een video-opname van de presentatie kon hij de diashow onlangs opnieuw samenstellen.

 

Pure nostalgie

Bij het bekijken van de diashow ervaren we pure nostalgie en worden we haast een halve eeuw teruggeworpen in de tijd. Deze diashow is een eerbetoon aan allen die ooit nauw betrokken waren in de wereld van de maritieme radio, hetzij als radio-operator hetzij als marconist. Ofwel als technieker. We zien de opgang van Oostenderadio en Antwerpenradio alsook de technische evolutie in de tweede helft van de vorige eeuw.

De bijzonderste uitdagingen van maritieme radio is echter niet gewijzigd in de voorbije honderd jaar. Namelijk de beveiliging van mensenlevens op zee en het organiseren van bijstand in geval van nood. Duizenden jaren hadden zeevarenden het moeten doen zonder contact met het vasteland of de thuishaven van zodra ze op zee waren. De bemanning van een schip in moeilijkheden was steeds op zichzelf aangewezen. Dit had vaak het verlies van mensenlevens en vaartuigen tot gevolg.

Deze presentatie is erg waardevol want ze toont de huidige generatie de wereld van de maritieme radio en de ontwikkeling ervan in de tweede helft van de vorige eeuw.

Het filmpje kan je ook terugvinden op deze RadioVisie pagina.

Van het verleden naar het heden

Heden is het kuststation ondergebracht in het Maritiem Reddings- en Coördinatiecentrum (MRCC).
Maritiem Plein 3
8400 Oostende

Het kuststation Oostenderadio luistert 24/24 u, 7/7 d in VHF op de kanalen 16 en 07.
De werkkanalen voor radiocommunicaties zijn de VHF-kanalen 07, 64, 78 en 81. De zenders/ontvangers daarvoor staan opgesteld op zes locaties. Namelijk De Panne, Lombardsijde, Oudenburg, Zeebrugge, Gent en Antwerpen.
Oostenderadio luistert 24/24 u, 7/7 d op MG op de frequenties 2182, 3178, 4095 en 8237 kHz.

Digital Selective Calling

Voor alarmering en oproepen van het kuststation: dsc VHF kanaal 70. (Lombardsijde, Zeebrugge)
Voor alarmering en oproepen van het kuststation en ook testoproepen: dsc MF 2187,5 kHz.
En voor commercieel verkeer: dsc MF 2177 / 2189.5 kHz.
MMSI-nummer: 002050480.
Voor alarmering en oproepen van het kuststation: dsc VHF kanaal 70 (Antwerpen)
MMSI-nummer: 002050485.

De teloorgang van het zendstation te Middelkerke

Gilbert Ghyselbrecht maakte eveneens een filmische impressie naar aanleiding van de sluiting van het maritiem zendstation in Middelkerke in 2016. Hij was namelijk jarenlang technicus van dit zendstation. In deze video zien we het stilleggen van alle zendapparatuur op 11 december 2015. Daarop volgde later de ontmanteling ervan. Verder verhuisde alle apparatuur naar het maritiem zendstation in Ruiselede. Alle zenders (MG en VHF) hadden afstandsbediening vanuit de operatorenzaal in Oostende.

Om afscheid te nemen van meer dan 85 jaar radiogeschiedenis in Middelkerke richtten aantal radioamateurs een ‘Last Farewell’ in op 22 en 23 januari 2016. Hiervoor gebruikten ze de roepnaam van het kuststation Oostende Radio (OR0OST). Gedurende 24 uur maakten zij met de antennes van het zendstation meer dan 2000 QSO’s.

Voor wie het allemaal wil meemaken zie de onderstaande video: