Totale zonsverduistering op 8 april 2024 was ook via pskreporter te volgen

Zonsverduisteringen zijn zeldzaam en spectaculair. Maar ze bieden een unieke kans om de corona van de zon te observeren. Op 8 april 2024 werd de zon gedurende enkele minuten verduisterd in een gebied dat dwars door Mexico, de USA en het zuidoosten van Canada loopt. Het punt met maximale totaliteit lag in Mexico tussen de steden Bermejillo en San Martin. Daar duurde de totale zonsverduistering maar liefst 4 minuten en 28 seconden. De verduistering was gedeeltelijk in het grootste deel van Noord- en Midden-Amerika.

Wat is een totale zonsverduistering?

Een zonsverduistering doet zich voor wanneer zon, maan en aarde exact op één lijn staan en de schaduwkegel van de maan de aarde raakt. Het gebied waar de kernschaduwkegel van de maan de aarde raakt noemt men de kernschaduwvlek en is typisch een paar honderd kilometer in diameter. Daar ziet men de zonsverduistering totaal.

Rond de kernschaduwvlek is er een veel groter deel van de aarde dat zich in de bijschaduwkegel van de maan bevindt en daar ziet men de zonsverduistering gedeeltelijk. Een zonsverduistering komt alleen voor bij nieuwe maan. In deze maanfase staat de maan precies tussen zon en de aarde in. Bij een zonsverduistering houdt de maan dus de zonnestralen tegen, waardoor de zon korte tijd onzichtbaar is vanaf de aarde. Zie ook hiervoor ook de Wikipedia.

De schaduwkegel van de maan reist door de ruimte met dezelfde snelheid als de maan in haar baan om de aarde, namelijk 3700 km/h. De aarde draait tegelijkertijd om haar as in dezelfde richting met een snelheid van 1700 km/h aan de evenaar, waardoor de schaduw van de maan zich over het aardoppervlak beweegt met een relatieve snelheid van om en bij de 2000 km/h. De reis van de schaduwkegel van de maan over het aardoppervlak kan aldus verscheidene uren duren.

Een astronomisch fenomeen

Een zonsverduistering is dus een astronomisch fenomeen dat plaatsvindt wanneer de maan tussen de zon en de aarde beweegt, waardoor de zon tijdelijk niet zichtbaar is vanaf de aarde. Dit kan alleen gebeuren tijdens nieuwe maan, wanneer de zon en maan in conjunctie zijn gezien vanaf de aarde.

Als je geluk hebt, kun je één keer in je leven een totale zonsverduistering zien. Met een speciale eclipsbril kijk je omhoog en zie je hoe de maan voor de zon schuift, het zonlicht tegenhoudt en zo de aarde voor even in duisternis hult.

Hoe kan het dat de maan, die toch een flink stuk kleiner is dan de zon, al het zonlicht richting de aarde tegenhoudt? De diameter van de maan is zo’n vierhonderd keer kleiner dan die van de zon. Maar de afstand van de zon naar de aarde is ook vierhonderd keer zo groot. Daardoor lijken de zon en de maan vanaf de aarde gezien even groot. Was de maan net wat kleiner geweest, of de afstand van de zon naar de aarde groter, dan zouden zonsverduisteringen niet voorkomen. Een totale zonsverduistering kan een paar seconden tot maximaal zeven minuten duren.

Een zeldzaamheid

Ook zijn zonsverduisteringen zeldzaam. De baan van de maan om de aarde heeft een lichte helling ten opzichte van die van de planeet om de zon. Hierdoor staat de maan niet elke maand exact tussen de zon en de aarde in.

Om een totale zonsverduistering te zien, moeten alle puzzelstukken eigenlijk perfect in elkaar vallen. Niet alleen moet de maan precies in de goede hoek tussen de zon en de aarde schuiven, ook moet u op de juiste plek ergens op aarde staan. Een volledige zonsverduistering komt één of twee keer per jaar voor. Maar in onze omgeving is dit verschijnsel maar één keer in de vierhonderd jaar waar te nemen.

Gedeeltelijke zonsverduisteringen

Een gedeeltelijke zonsverduistering vindt plaats wanneer de maan tussen de zon en de aarde beweegt, maar de drie hemellichamen niet exact in een rechte lijn staan. Hierdoor blokkeert de maan slechts een deel van het zonlicht. Zo’n gedeeltelijke zonsverduistering komt vaker voor dan een volledige of totale zonsverduistering. Wanneer u net buiten het gezichtsveld van een volledige zonsverduistering staat, ziet u de zon in de vorm van een halve maan.

Zonsverduisteringen kunnen zich dus alleen voordoen bij nieuwe maan, want dan staat de maan tussen de zon en de aarde en kan de maanschaduw op de aarde vallen. Elke maand is het nieuwe maan. Waarom is er dan niet elke maand een zonsverduistering? De maanbaan maakt een hoek van ongeveer 5° met het eclipticavlak. Dit is het vlak van de aardbaan om de zon. Alleen wanneer het vlak van de maanbaan het eclipticavlak kruist, staan de zon, de aarde en de maan precies op één lijn en kan de schaduw van de maan het aardoppervlak bereiken.

De laatste keer dat we dicht bij huis een totale eclips konden meemaken, was op 11 augustus 1999. Dit is inmiddels alweer een kwarteeuw geleden. Maar het goede nieuws is dat er binnenkort opnieuw een zonsverduistering is op een voor velen onder ons bereikbare locatie. Het pad van de totale zonsverduistering van 12 augustus 2026 loopt namelijk dwars door Spanje. Wat niet zo ver weg is.

Solar Eclipse QSO Party

In de Verenigde Staten werd er, naar aanleiding van de totale zonsverduistering, voor radioamateurs een zogenaamd ‘Solar Eclipse QSO Party (SEQP)’ oftewel een ‘Zonsverduistering QSO-feest’ georganiseerd. Deze unieke wedstrijd vond plaats op 8 april van 14:00 utc tot 24:00 utc. De reglementen voor deze wedstrijd kunt u hier nalezen.

Vele Europeanen konden aldus de Amerikaanse radioamateurstations werken die CQ SEQP riepen in verschillende modes. Alle activiteiten vonden plaats op de 160, 80, 40, 20, 15, 10 en 6 meter banden in de modes CW, SSB en digital (all varieties).

De totale zonsverduistering op 8 april 2024 was voor vele liefhebbers en astronomen een unieke kans om één van de meest spectaculaire natuurverschijnselen te ervaren. Een deel van Amerika was er al weken vol van: de totale zonsverduistering boven delen van Mexico, de Verenigde Staten en Canada. Zo’n totale zonsverduistering komt niet vaak voor en sommigen vreesden een verkeerschaos zoals in 2017.

‘The great American eclipse’ werd het natuurverschijnsel genoemd op Amerikaanse nieuwssites en soms zelfs ‘The eclipse of the century’. Zo’n 44 miljoen mensen wonen in het gebied waar de volledige verduistering te zien was. Een uniek fenomeen dat alleen al in de VS miljoenen mensen op de been bracht. “We willen getuige zijn van de geschiedenis”, klonk het in de Amerikaanse media.

Te volgen via pskreporter

De totale zonsverduistering op 8 april 2024 kon je trouwens ook volgen via pskreporter. De zonsverduistering was eerst te zien zijn aan de Pacifische kust van Mexico rond 11.07 uur lokale tijd of 20.07 uur onze tijd. Vervolgens kwamen de Verenigde Staten aan de beurt, meer bepaald de staten Texas, Oklahoma, Arkansas, Missouri, Illinois, Kentucky, Indiana, Ohio, Pennsylvania, New York, Vermont, New Hampshire en Maine. In New York was er een gedeeltelijke zonsverduistering te zien.

Daarna volgde Canada en ook de inwoners in het zuiden van Ontario, Quebec, New Brunswick, Prince Edward Island en Nova Scotia kregen de totale eclips te zien. Het fenomeen eindigde aan de Atlantische kust van Newfoundland om 17.16 uur lokale tijd of 2.16 uur ’s nachts onze tijd.

Een volledige zonsverduistering zal in de Verenigde Staten pas opnieuw voorkomen over meer dan 20 jaar. Bovendien is het pad van de totaliteit, of ook nog genoemd het spoor van de schaduw van de maan of de plaats waar de totale zonsverduistering zichtbaar zal zijn, breder en langer dan eerder het geval was.

Veel Amerikanen wilden dan ook hun kans wagen. Naar schatting zijn miljoenen mensen doorheen het land getrokken om op de perfecte plaats gedurende enkele minuten de eclips te kunnen zien. Sommige hotels die op het pad van de totaliteit liggen, waren al meer dan een jaar volgeboekt.

Ionosferische ontdekkingen met HamSCI

De zonsverduistering van 2024 benutten voor ionosferische ontdekking met HamSCI? Lees dan ook dit boeiende artikel.

Naar aanleiding van de totale zonsverduistering op 8 april 2024 maakte een levendige gemeenschap van enthousiaste radioamateurs zich op voor een spannend project met de Ham Radio Science Citizen Investigation (HamSCI)-groep. De doelstelling was duidelijk en ambitieus: de schaduw van de maan gebruiken als een natuurlijk laboratorium om de fijne kneepjes van de ionosfeer bloot te leggen, een laag van de atmosfeer van de aarde die cruciaal is voor radiocommunicatie.

Deze zeldzame gebeurtenis bood een unieke en ongeëvenaarde kans om de reactie van de ionosfeer op de tijdelijke afwezigheid van zonnestraling tijdens de zonsverduistering te observeren. HamSCI, een collectief van burgerwetenschappers en professionele onderzoekers, kon aldus deze kans aangrijpen door radio-experimenten uit te voeren in geheel Noord-Amerika.

Meer informatie over de totale zonsverduistering

• Wat is een zonsverduistering en wanneer is de volgende te zien
• Wat is een zonsverduistering
• Zonsverduistering – Wikikids
• Wat is een zonsverduistering en wanneer is de volgende
• Zonsverduistering Feiten | Wat Veroorzaakt Een Zonsverduistering
• Getty Images
• Total Solar Eclipses Worldwide – Next 10 Years
• Total Solar Eclipse on April 8, 2024: Path Map and Times
• 2024 Total Solar Eclipse – Science@NASA
• Future Eclipses – Science@NASA
• Solar & Lunar Eclipses Worldwide

Met dank aan Ronny Plovie ON6CQ