Propagatienieuws – week 37, 2022
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: MUF varieert van 13 MHz in de nacht tot 26 MHz overdag,
- VHF-tropo: geen verhoogde tropocondities verwacht,
- MS: de Sextantiden zijn actief, maar pieken pas op 27 september,
- EME: lange EME-tijdvensters, flinke padverliezen en relatief weinig 144MHz-ruis.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Afgelopen week liep de zonneactiviteit wat op, met een SFI-piek van 154 op dinsdag. Vrijdag werden twee zonnevlammen van de M-klasse waargenomen. Geen van beide gebeurtenissen veroorzaakte blijkbaar een coronalemassa-ejectie (CME). Op de zichtbare zonneschijf bevinden zich momenteel vier zonnevlekgebieden met eenvoudige tot complexe magnetische configuraties, waaronder actief gebied 3102. Dit gebied werd een omwenteling eerder aangeduid als nummer 3088 en heeft toen enkele krachtige uitbarstingen veroorzaakt, maar lijkt inmiddels tot rust te zijn gekomen.
De snelheid van de zonnewind is op achtergrondniveau 325 tot 375 km/s. Er zijn momenteel slechts een paar filamenten op de zichtbare zonneschijf. Naar verwachting zal de zonnewind tegen dinsdag wel wat oplopen.
De afgelopen dagen viel op dat de hoogste bruikbare frequentie (MUF) weer langzaam stijgt en overdag op onze breedtegraden vaak de 25 MHz overschrijdt, en ook de 30 MHz boven de Middellandse Zee. Hierdoor kon op 10 m Zuid-Afrika, het Caribisch gebied, maar ook Brazilië worden bereikt. Dit heeft slechts gedeeltelijk te maken met de hoge zonneflux van de afgelopen dagen, maar eerder met de herfstomstandigheden in de ionosfeer. Aanstaande vrijdag om 01:03 UTC is de equinox – en dus het echte begin van de herfst. De chemische samenstelling in de ionosfeer maakt ionisatie gemakkelijker, en dat is goed voor de golfvoortplanting op de korte golf.
De combinatie van zonnefluxindex, lage Kp-waarde en het starten van de herfst leverde bruikbare condities op HF. Jeff ZL7/K5WE op Chatham Island was werkbaar op 40m CW en FT8. Hij zal nog tot 21 september in de lucht zijn. Brian 9J2BO in Zambia werd ook gewerkt op 10 meter CW. Opmerkelijk is dat dit een goede maand is voor noord-zuid-paden, zoals naar Zuid-Afrika en naar Zuid-Amerika.
Dit was ook duidelijk op de lagere banden: stations uit Tadzjikistan, Thailand, China, Japan, Swaziland of Madagaskar verschenen vroeg in de avond in de 41m-omroepband, stations in de 40m-amateurband uit het zuiden of de oostkust van de Verenigde Staten van Amerika waren ’s nachts te horen. Ook Radio Clubo do Para uit Belem/Brazilië was op 4885 kHz vroeg in de ochtend te horen. De zender heeft een maximaal uitgangsvermogen van 5 kilowatt. Een dwerg in vergelijking tot de reuzen BBC, China Radio International of de Voice of America, die vaak zenders gebruiken die twintig tot honderd keer krachtiger zijn.
HF-vooruitzichten
AR3098 verdwijnt langzaam achter de horizon van de zon, maar in geval van röntgenuitbarstingen zouden deze toch de aarde kunnen bereiken. Er zijn geen nieuwe actieve regio’s in zicht. Een CME wordt verwacht van zondag op maandag. De Amerikaanse luchtmacht voorspelt voor de komende dagen een zonneflux van 120 tot 110 eenheden. Het aardmagnetisch veld zal met een Kp-index van 2 of 3 voornamelijk rustig zijn.
De MUF zal hierbij variëren tussen 13 MHz in de nacht tot circa 26 MHz overdag. Dit betekent dat de hogere HF-banden regelmatig open zullen gaan met name voor paden naar het zuiden. De luidste DX-signalen zijn te vinden op 7 en 10 MHz, en de banden daaronder zijn ook ’s nachts de moeite waard als de onweersactiviteit matig blijft.
VHF en hoger
De komende dagen wordt lucht van boven de Noordzee naar onze regio aangevoerd. Het is alleen met een stevige wind, waardoor de kans op tropocondities zeer klein is. Wie op de GHz-banden actief is, kan bij een stevige bui mogelijk nog wat werken via regenscatter.
Meteoorscatter
Voor meteorscatter is het goed om te weten dat de Sextantiden momenteel aan de gang zijn. Deze meteorenregen bereikt zijn hoogtepunt echter pas op 27 september.
EME
De maan staat momenteel op maximale positieve declinatie en is dus langdurig zichtbaar. Het apogeum is het punt waarop de maan het verst van de aarde verwijderd is. Het gebeurt op maandag. De padverliezen zijn dan het hoogst voor deze maand. De 144MHz-hemelruis begint de week op een matige 500 Kelvin, maar daalt snel in de rest van de week.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be en Make More Miles on VHF. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.
VERON