Verjaardag van AO-07 en AO-73

verjaardag AO-07In november van dit jaar was de verjaardag van de amateursatellieten AO-07 en AO-73. AO-07 werd 45 jaar en is tevens de oudste nog operationele satelliet ter wereld. AO-73 aan de andere kant werd 6 jaar, maar is de eerste FUNcube satelliet.

De lancering anno 1974

Amsat-Oscar 7 werd gelanceerd op 15 november 1974 vanaf Vandenberg Air Force Base in Californië. De 30 kg wegende satelliet had toentertijd een verwachte levensduur van drie jaar. Zonnepanelen en batterijen zorgden voor de benodigde energie. Vier bakens op respectievelijk 29.50, 145.975, 435.10 en 2304.1 MHz met telemetriedata maakten het mogelijk de satelliet te volgen. Ook zijn er twee repeaters aan boord. De eerste met een uplink in de 2 m-band, en downlink in de 10 m-band, terwijl de tweede 70 cm omzet in 2 m. Beide transponders zijn lineair voor gebruik met SSB/CW en wisselen elkaar elke 24 uur af.

Geen Internet

In die tijd was er nog geen Internet, zoals wij dat nu kennen. Tijdens de lancering stonden radioamateurs met elkaar in contact via 2 m-repeaters en verschillende HF-banden, waaronder de 20 m-band. Maar ook telefoonlijnen verbonden het controlestation in Amerika met bijvoorbeeld Canada en Australië. Binnen een minuut na ontkoppeling van de draagraket hoorde G3IOR de eerste telemetriesignalen van AO-07. Hij meldde dit op 20 m aan W3ZM, het AMSAT net controle station. Enkele minuten later al kon DK2ZF een heel telemetrieframe doorbellen. Daaruit bleek dat alle circuits naar verwachting functioneerden.

Ondergang en wederopstanding van AO-07

Na 7 jaar viel de verbinding met de satelliet in 1981 uit. Dit was het gevolg van kortsluiting in een van de NiCad batterijen. Maar twintig jaar later, in juni 2002 hoorde G3IOR een ouderwets CW-baken van een onbekende OSCAR op 145.970 MHz. Het duurde niet lang voor duidelijk werd, dat het om AO-07 ging. Uiteindelijk was de kortgesloten batterij een open circuit geworden. Kennelijk kregen de elektronische circuits weer energie van de zonnepanelen. Mede daardoor is de satelliet nu alleen bruikbaar zolang hij in het zonlicht is. In de periodes dat hij in de schaduw van de aarde is heeft hij geen elektra. In de zon daarentegen werkt hij na 45 jaar nog steeds!

AO-73, de eerste FUNcube en deels Nederlands

FuncubesatellietAmsat-Oscar 73 is de eerste FUNcube, gelanceerd op 21 november 2014. AMSAT-UK startte het FUNcube project in 2009. Het was een leerproject, bedoeld om jonge mensen iets bij te brengen over radio, ruimtevaart, natuurkunde en elektronica. Maar ook om ze te prikkelen en hiervoor enhousiast te maken. Door een legaat van G7HIA via de Radio Communications Foundation en andere sponsors kon het project ook financieel van de grond komen. Echter, AMSAT-UK kon geen licentie voor de ruimtevlucht krijgen van de Britse Space Agency. Ze zochten daarom samenwerking met AMSAT-NL. De Nederlanders maakten het RF-board, het interface-board en -het belangrijkste- tekenden het lanceercontract. AO-73 is dan ook als Nederlandse satelliet geregistreerd bij de ITU.

FUNcube USB-dongle

Ook deze satelliet, gelanceerd vanaf Yasny in Rusland, was kort na aankomst in de ruimte te horen. ZS1LS in Zuid-Afrika was de eerste, die de telemetriegegevens door kon sturen. Maar nu via het Internet rechtstreeks naar het Data Warehouse. Voor de FUNcube is een speciale SDR-stick ontwikkeld, de FUNcube dongle. Hiermee kunnen radioamateurs en scholen met een dongle en SDR-software op eenvoudige wijze kennis maken met satellieten. Allerlei facetten van ruimtevaart en radioverkeer via satellieten kunnen zo gedemonstreerd worden.

FUNcube-1 engineering model, foto PE1RQM

CubeSat

De FUNcube is een 1U-satelliet in het zogenaamde CubeSat-formaat. Een U of unit is een kubus van precies 1 liter (10 x 10 x 10 cm) en mag maximaal 1.33 kg wegen. Een Cubesat mag maximaal 6U lang zijn (60 x 10 x 10 cm). CubeSats kunnen door hun uniforme maat met een gemeenschappelijk systeem worden gelanceerd en uitgezet. Sinds de AO-73 zijn er meerdere FUNcubes gelanceerd. Nu, zes jaar na de lancering is AO-73 nog volop in gebruik. Radioamateurs wereldwijd maken gebruik van de 70cm naar 2 m-transponder aan boord van deze satelliet.