Ruimtestorm erger dan orkaan?
NASA Goddard Space Flight Center, CME op 31 Augustus 2012
Amateurastronoom Richard Carrington zag in 1859 een enorme zonnevlam. In de daaropvolgende dagen was er een intense aurora te zien, tot aan Cuba en Colombia aan toe. Carrington concludeerde dat het een het gevolg was van het ander en ontdekte daarmee voor het eerst een ruimtestorm. Maar er gebeurde meer. Het enige uitgebreide kopernetwerk was destijds het telegrafienetwerk. Er stond zoveel spannning op de lijnen dat telegrafisten electrische schokken kregen. Ook konden de telegrafisten van Boston boodschappen doorzenden naar Portland (Maine) zonder dat de spanning aangesloten was op de lijn. Het was een van de grootste ruimtestormen ooit gezien.
Zonnevlammen en coronale massa erupties
Zonnevlammen zijn intense flitsen, die meestal ontstaan nabij een groep zonnevlekken. Het licht bereikt vervolgens de aarde in ruim 8 minuten. Soms gaan ze gepaard met een eruptie van coronale massa, een CME. Die raast met een snelheid van miljoenen kilometers per uur bij de zon vandaan. Als de eruptie naar de aarde is gericht bereikt die ons in circa twee dagen. Omdat deze coronale eruptie bestaat uit subatomaire deeltjes kan het veel meer schade aanrichten. Het aards magnetisch veld, dat normaal gesproken deze deeltjes afbuigt wordt verstoord. Vervolgens krijgen deze deeltjes de kans satellieten te beschadigen. Ook electriciteitsnetwerken vallen ten prooi aan de vernietigende kracht van zo’n plasmawolk.
Blackout in Quebec
In 1989 bijvoorbeeld ontstond een blackout in Quebec, Canada. Die was het gevolg van een krachtige geomagnetische storm, veroorzaakt door een zonne-eruptie drie dagen eerder. Volgens NASA vonden de stromingen een zwakke plek in het electriciteitsnet van Quebec. In minder dan 2 minuten viel het hele stroomnet uit. Dat heeft uiteindelijk 12 uur geduurd. Ook satellieten en zelfs de Space Shuttle Discovery hadden er onder te lijden. In 2012 daarentegen zijn we net ontkomen aan een grote zonnestorm. In juli van dat jaar zagen zonne-observatoria een immense plasmawolk uit de zon de ruimte ingeslingerd worden. Had die eruptie twee weken eerder plaatsgevonden, dan had de aarde zich precies in het pad van die storm bevonden. Met wereldwijde blackouts, satellietuitval en stagnatie van het internetverkeer tot gevolg.
De zon is een actieve ster
CME verklaard door NASA’s Goddard Space Flight Center (Youtube video)
Onze zon is een actieve ster. We weten niet zoveel van wat er in het binnenste van de zon gebeurt. Maar aan het oppervlak zien we bijvoorbeeld zonnevlekken in een 11-jarige activiteitscyclus. Zonnevlammen zijn hier sterk aan gerelateerd. Dat zegt echter niet alles over de kans op een grote eruptie. Tenslotte vond de 2012-eruptie plaats in het opgaande been van cyclus 24. Er komt een voortdurende stroom deeltjes uit de zon, de zogenaamde zonnewind. Het aardmagnetisch veld beschermt ons tegen die deeltjes door ze af te buigen. Een grote eruptie verstoort het aardmagnetisch veld, waardoor veel meer deeltjes de aarde kunnen bereiken. Daardoor kan er ook veel meer schade ontstaan.
Ruimteweer
Radioamateurs kennen al lang de effecten van zonneactiviteit en ruimteweer. Condities op de HF-banden zijn duidelijk gerelateerd aan de zonnevlekkencyclus. En aurora-scatter is een fenomeen, dat alles te maken heeft met geomagnetische stormen. Maar een massale eruptie, gericht op de aarde zoals in 1859 is andere koek. Er is dan ook een internationaal netwerk van metereologische en ruimteobservatiestations (ISES). Die wisselen data, verwachtingen en waarschuwingen voor ruimteweer met elkaar uit. Zo leren we steeds meer van de effecten van ruimteweer op onze aarde. En worden we hopelijk op tijd gewaarschuwd als er een verwoestende storm op komst is.
Meer weten?
Wikipedia
VERON
