Propagatienieuws - week 11, 2024

Deze week in Propagatienieuws:

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

Tot nog toe past de maand maart niet bij een zonnevlekkenmaximum. In slechts vier weken tijd is de zonnefluxindex (SFI) gedaald van ongeveer 200 naar bijna 120. Vorige week produceerde het nu niet meer zichtbare gebied 3599 twee M-vlammen, maar de vlamactiviteit is momenteel beduidend lager dan de voorgaande maanden. Aan de andere kant was het aardmagnetisch veld vrij rustig, wat gunstig was voor de lagere banden.

Op vrijdag leverde zonnewind voor wat afwisseling met deels actieve geomagnetische condities (Kp-index 3-4). Op vrijdagavond namen ook de laag-energetische protonwaarden toe als gevolg van een grote coronale massa-ejectie (CME), die ook vroeg op vrijdag werd waargenomen en achter de westelijke rand van de zon ontstond. Vanwege de locatie van de uitbarsting is het niet waarschijnlijk dat de aarde door deze CME wordt geraakt. Niettemin was er vrijdagavond een kleine protonenstorm (S1) en een totaal verlies van transpolaire radiopaden.

Tot nu toe heeft de huidige neerwaartse trend in zonneactiviteit niet veel invloed gehad op de propagatieomstandigheden, omdat de ionosfeer erg traag kan zijn. De hoogste MUF 3000 op de middag was 35 MHz boven Centraal-Europa. Alle banden inclusief 10 meter openden stabiel en boden goede propagatieomstandigheden.

NOAA meldt ook dat het actieve gebied 3590 aan de andere kant van de zon kan worden waargenomen met helioseismologie. Dit zou kunnen betekenen dat het nog steeds actief is als het binnenkort terugkeert. Dit gebied produceerde de zonnevlam X6 op 22 februari – de grootste tot nu toe in zonnecyclus 25.

Helioseismologie is een wetenschappelijke tak van de zonneastrofysica die zich bezighoudt met de natuurlijke trilling van de zon en deze gebruikt om inzicht te krijgen in haar interne structuur. Al in 1960 ontdekte de Amerikaanse natuurkundige Robert B. Leighton ritmische bewegingen op het oppervlak van de zon met een periode van ongeveer vijf minuten. Deze bewegingen bleken oscillaties van de zon te zijn en vormden de basis voor helioseismologie. Door de oscillatiegegevens te analyseren, kunnen conclusies worden getrokken over de fysische eigenschappen van de zon. Zo kunnen bijvoorbeeld de temperatuurverdeling of de magnetische velden onder het oppervlak van de zon worden gevisualiseerd.

HF-vooruitzichten

De voorspellingen voor de komende week beschrijven allemaal een opwaartse trend, hoewel de voorspelde waarden van de verwachte zonneflux verschillen: Terwijl de NOAA een stijging tot 135 eenheden verwacht, voorspelt de US Air Force zelfs een stijging tot 150 eenheden. Het aardmagnetisch veld zal rustig blijven met een Kp-index van 2 tot 3.

De propagatieomstandigheden zijn vergelijkbaar met de voorgaande week: de 10 m-band zal naar verwachting van kort na zonsopgang tot zonsondergang opengaan, 14 MHz blijft op sommige avonden tot bijna middernacht open en afgelopen maandag ging het zelfs tot ver in de tweede helft van de nacht door. Dit zijn al de voorbodes van een 20 m-band die 24 uur per dag open is, die we over een paar weken weer krijgen. In de nacht schommelt de MUF momenteel rond de 10 MHz, dus 30 meter blijft de hele nacht open voor langeafstandsverkeer.

En woensdag om 03:06 UTC is het weer zover: de lente-equinox. Dit markeert ook het begin van de astronomische lente. De terminator, de dag-nachtgrens, loopt dan precies noord-zuid over de twee polen; het noordelijk en zuidelijk halfrond ontvangen evenveel zonlicht. Dit is de tijd van de beste omstandigheden voor de grey line. Dit is een band rond de aarde die daglicht van duisternis scheidt. Propagatie langs de schemerlijn is zeer efficiënt. De reden hiervoor is dat de D-laag, die RF-signalen absorbeert, snel verdwijnt aan de zonsondergangkant van de grey line en nog niet is opgebouwd aan de zonsopgangkant. Als gevolg hiervan heeft het signaalpad langs deze lijn overal een hoog ionisatieniveau. Radioamateurs en kortegolfluisteraars kunnen dit effect gebruiken voor DX-contacten door deze band te observeren op zijn weg rond de wereld. In Nieuw-Zeeland bijvoorbeeld is de zonsopgang rond 18:15 UTC, wanneer de zon hier net onder is gegaan.

HF en EME

Tropo

Dit weekend schuift een hogedrukgebied over Spanje en Frankrijk nar het noordoosten. Voor onze regio levert het voorlopig geen noemenswaardige tropocondities op. Er wordt wel wat neerslag verwacht en daarmee kansen op regenscatter. Naarmate we naar het laatste deel van de maand gaan, wordt de intensiteit van de buien groter door de extra warmte die de effectiviteit van regenscatter verbetert.

Onweer is voorlopig niet te verwachten, maar het loont toch om kennis te nemen van het zeldzame fenomeen bliksem-scatter. In Australië is hiermee recent een MSK144 QSO gemaakt op 23cm over een afstand van 505 km.

[link https://ei7gl.blogspot.com/2024/03/lightning-scatter-contact-on-1296-mhz.html ]

Sporadische-E

Sporadic-E duikt af en toe op in de plots op Propquest, maar het hoofdseizoen is nog even weg. 10m en de lage VHF-frequenties zullen hier het meest van profiteren. In Australië zijn enkele laagvermogen bakens actief net boven 30 MHz. Deze worden af en toe ook in onze regio gehoord. https://ei7gl.blogspot.com/2024/03/low-band-vhf-tests-by-tony-mann-in.html

Wie 6 meter goed in de gaten houdt wordt soms beloond met een F2 opening. Op 9 maart is het 20.000 km lange pad naar Chatham Island opengegaan.

[ https://ei7gl.blogspot.com/2024/03/20000km-opening-on-50-mhz-from-chatham.html }

Aurora

Geen meldingen deze week

Meteoorscatter

In maart zijn er slechts kleine meteoorregensaf en toe een kortstondige puls van Sporadic-E te zien op de grafieken van Propquest. De belangrijkste daarvan liggen al achter ons. Waarnemers op het zuidelijk halfrond zullen de activiteit van α-Centauriden controleren. De gemiddelde piek ZHR van deze bui, tussen 1988-2007 was slechts 6 per uur; maar in 1974 en 1980 zorgden uitbarstingen van enkele uren voor ZHR in de buurt van 20-30 per uur. Significante activiteit werd gerapporteerd op 14 februari 2015, hoewel er geen bevestiging was van een uitbarsting die voorspeld was voor 8 februari 2015.

Ook sporadische meteoren bereiken nu hun seizoensgebonden minimum, maar MS-contacten via “sporadics” zijn nog steeds mogelijk, vooral in de vroege ochtenduren.

EME

Voor EME-operators bereikt de declinatie van de Maan een maximum op zondag, maar de padverliezen beginnen weer toe te nemen. 144MHz hemelruis is matig, dalend naar laag op woensdag.

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl

Propagatienieuws – week 11, 2024