Magnetische noordpool verplaatst zich richting Siberië

De magnetische noordpool van de aarde beweegt sneller weg van de Canadese Noordpool richting Siberië dan verwacht. Daarom hebben wetenschappers van het NCEI het WMM (World Magnetic Model) eerder bijgesteld dan gebruikelijk.

Het WMM berekent de zogenoemde magnetische declinatie. Dit is het verschil tussen de kompasrichting (magnetische noordpool) en het werkelijke noorden (de geografische noordpool). Daarom is het WMM onder andere belangrijk voor nauwkeurige navigatietoepassingen.

Ondanks de relatief grote veranderingen van het aardmagnetisch veld, is de invloed op de HF-propagatie toch beperkt.

Het WMM wordt normaal iedere vijf jaar bijgesteld. De gecorrigeerde versie was eigenlijk pas voor eind 2019 gepland. Vanwege de onverwachte variaties in met name het noordpoolgebied is nu al een nieuw model vrijgegeven. Deze vervroegde correctie van het WMM zorgt voor blijvende, veilige navigatie voor onder andere militaire toepassingen, commerciële luchtvaart en reddingsoperaties in en rondom het noordpoolgebied.

Gebruik van het World Magnetic Model

Het leger gebruikt het WMM onder andere voor onderzeese en vliegtuignavigatie. Andere overheidsorganisaties gebruiken deze technologie voor inspectie en cartografische toepassingen, satelliet- en antennevolgsystemen, en luchtverkeersbeheer. Daarnaast vertrouwen producenten van smartphones en consumentenelektronica ook op het WMM om consumenten te voorzien van nauwkeurige kompas-apps, kaarten en GPS-toepassingen.

Kompassen gebruiken declinatie (het verschil tussen het ware noorden en de kompasrichting) om navigatiesystemen voor een groot aantal verschillende toepassingen te helpen corrigeren. Door onverwachte veranderingen in het aardmagnetisch veld na een correctie van het WMM, kunnen voorspellingen van de declinatie onnauwkeurig worden. Met name  in het noordpoolgebied zelf worden dan de  grootste onnauwkeurigheden ervaren. Dit jaar was het daarom nodig om het model vroegtijdig bij te werken.

De invloed op de HF-propagatie

Het aardmagnetisch veld heeft een behoorlijke invloed op de propagatie van HF-signalen. Je zou daarom verwachten dat de snelle verplaatsing van de magnetische noordpool een stevige invloed heeft op de HF-propagatie. Dat blijkt niet zo te zijn, die invloed is vrij beperkt.

Dat hangt samen met het feit dat de HF-propagatie niet zo zeer afhankelijk is van de ligging van de magnetische noordpool, maar veeleer van de ligging van de geomagnetische noordpool. De geomagnetische noordpool verplaatst zich ook, maar over een veel kortere afstand dan de magnetische noordpool (zie afbeelding). Omdat die verplaatsing relatief beperkt is, is ook verandering van het gedrag van de HF-propagatie beperkt.

De magnetische en geomagnetische noordpool

Het magnetische noorden is de richting waarin een kompasnaald wijst. Het geomagnetische noorden is de plaats waar een kompasnaald recht de aarde in zou wijzen. Je kan je deze plaats voorstellen als de kop van de denkbeeldige staafmagneet die het best het magnetisch gedrag van de aarde benadert.

De reden waarom de magnetische en geomagnetische noordpool niet samenvallen, hangt samen met de grilligheid en inhomogeniteit van het aardmagnetisch veld. Met andere woorden, de aarde gedraagt zich bepaald niet als een keurige staafmagneet….

 

Bronnen: National Centers for Environmental Information (NCEI), World Data Center for Geomagnetism (Kyoto) en ARRL