WebSDR Maasbree 2.1: lezing door Jan PA0SIM en Loek PE0MJX

Op 15 oktober 2024 gaven Jan PA0SIM en Loek PE0MJX tijdens de afdelingsbijeenkomst van VERON Midden- en Noord-Limburg een lezing over de nieuwste versie van de WebSDR Maasbree. In 2023 en 2024 kreeg de WebSDR namelijk een aanzienlijke upgrade. Inmiddels is de “verbouwing” afgerond en is de WebSDR Maasbree 2.1 voor iedereen beschikbaar.

De eerste versie van de Maasbrese WebSDR had een aparte SDR-ontvanger voor iedere ondersteunde amateurband. Nu beschikt de WebSDR nog slechts over een SDR-ontvanger, de RX-888-MK II, om alle HF-amateurbanden in een keer te ontvangen.

Dat de upgrade meer is dan het simpelweg verwisselen van wat SDR-ontvangers, werd overduidelijk tijdens de presentatie. Interessant? Lees dan hier de samenvatting die Jan schreef.

Waarom een WebSDR?

Waarom hebben wij radioamateurs eigenlijk een WebSDR nodig? De reden is natuurlijk bij iedereen bekend. Steeds meer radioamateurs ondervinden meer dan “hinder” van storing. Niet alleen storing uit je eigen huis, maar veel vaker van andere huizen uit de woonwijk, vaak veroorzaakt door ondeugdelijke zonnepaneelinstallaties Je moet tegenwoordig buitenaf wonen om nog een bruikbare ontvangst te hebben, tenzij je geluk hebt.

Eén enkele stoorbron is niet het probleem. Die is nog prima met noise cancelling weg te werken, waarbij het signaal van de stoorbron wordt afgetrokken van het gewenste signaal. Maar de breedbandige ruistoename die veroorzaakt wordt door een groot aantal stoorbronnen, is niet te onderdrukken. Die ruis is willekeurig en niet voorspelbaar. Je kunt die dus niet van het gewenste signaal aftrekken.

Ruisonderdrukking laat het afweten wanneer signalen volledig in de ruis zitten. En juist dan heb je het nodig! De limiet van wat je kunt detecteren is door Shannon in een formule gevat. Beter dan dat is met geen enkele transmissiemode of toepassing kunstmatige intelligentie mogelijk.

WebSDR Maasbree 1.0

De enige “oplossing” die overblijft is “ontvangen op afstand”. In 2018 begonnen we (het WebSDR-team) met de eerste  ontvangstexperimenten met een Icom IC7300 bij Harry PA3ARM. Dat beviel zo goed, dat in 2019 naar een geschikte locatie werd gezocht. Het vinden van een geschikte locatie is een verhaal apart. In het huidige Nederland is het bijzonder moeilijk om zo’n locatie te vinden. De locatie moet “rustig” zijn en bovendien over een 230V-aansluiting en snel internet beschikken. Daarnaast moet je ook een eigenaar vinden die mee wil werken.

Helaas hebben afgelegen locaties vaak zonnepanelen en dan is het gedaan met de rust. Dat hebben we bij het zoeken dan ook ondervonden. Gelukkig konden we bij Wim PH4RTM terecht. De ontvangstantenne werd in de uiterste hoek van het terrein geplaatst. Na enkele lokale stoorbronnen opgelost te hebben, was de ontvangst prima. Op dat moment beschikte Wim nog over een internetaansluiting via ADSL. Dat was goed genoeg om de WebSDR te kunnen testen. Wim kreeg in mei 2020 glasvezelinternet. Toen kon de WebSDR voor iedereen toegankelijk worden gemaakt.

De RX-888 MK II-ontvanger

In juni 2023 hoorden we op de Ham Radio in Friedrichshafen dat de WsprDaemon-groep gebruik ging maken van de RX-888 MK II-ontvanger.

In die groep werd kennis opgebouwd over het gebruik ervan voor onder andere een WebSDR. Met één enkele ontvanger heb je dan de hele korte golf tot je beschikking. Interessant genoeg om er zelf mee te beginnen en ons aan te sluiten bij de WsprDaemon-groep.

Veel moest nog worden uitgezocht, verkend en opgelost. Het heeft dan ook meer dan een jaar geduurd voordat we konden overschakelen op WebSDR 2.1, die gebruik maakt van de RX-888-ontvanger.

WebSDR Maasbree 2.1

In de lezing werden de nadelen van de eerste Maasbrese WebSDR-hardware en -software uitgelegd. Daarmee werd duidelijk waarom het gebruik van één enkele ontvanger veel voordelen heeft. Extra voordeel is dat de RX-888-ontvanger GPS-gestabiliseerd kan worden, waardoor de frequentienauwkeurigheid van de WebSDR overeenkomstig hoger wordt. Bovendien kan door het gebruik van de nieuwe SDR-ontvanger geparticipeerd worden in het propagatie-onderzoek van de WsprDaemon-groep.

De upgrade gebruikt software van Phil Karn KA9Q voor de RX-888 en van Rob Robinett AI6VN voor de WsprDaemon. GNUradio wordt opnieuw gebruikt voor de ruisonderdrukkers (noise blankers) op de 80- en 40m-band. De WebSDR-software van Pieter-Tjerk PA3FWM verzorgt natuurlijk weer de WebSDR.

Met de WsprDaemon worden op alle banden gelijktijdig WSPR-signalen ontvangen en gerapporteerd. Maar ook FST4W-signalen worden verwerkt voor het rapporteren van de spectrale spreiding (spectral spread). Spectral spread is een maat voor de dopplerverschuiving van ontvangen signalen en zegt iets over het propagatiepad, zoals het aantal hops dat het signaal nodig heeft gehad. Deze informatie wordt gebruikt in het propagatie-onderzoek.

De actieve breedbandloop wordt weer gebruikt als antenne. De hardware bestaat verder uit een shelving-filter, de RX-888 MK II-ontvanger, een GPS-referentieklokgenerator van Leo Bodnar, drie NUC-computers en twee netwerkswitches.

Verschillen voor de gebruiker

WebSDR 2.1 ziet er voor de gebruiker vrijwel hetzelfde uit als WebSDR 1.0. Belangrijkste verschillen zijn het aantal beschikbare banden en de mogelijkheid om in stappen van 1 Hz af te stemmen. De WebSDR beschikt over aparte gebruikersinterfaces voor de “lage” en de “hoge” HF-banden. Elk geeft toegang tot acht banden:

• Laag: 160m, 80m, 60m, 40m, 30m, 20m, 17m, 15m
• Hoog: 40m, 30m, 20m, 17m, 15m, 12m, 10m (laag), 10m (hoog)

Daarnaast is er ook nog de WebSDR voor de 2m-band.

In de lezing werd gewezen op de uitgebreide handleiding, de link naar de technische achtergrondinformatie over de WebSDR en het gebruik van de handige “band buttons” en “Update URL”-knop.

Met de nieuwe ontvanger wordt nu ook het ruisniveau per band gemeten. Daarmee kunnen we monitoren hoe rustig de ontvangst blijft over de tijd. Erg relevant voor een WebSDR. De ruismeting die de WsrpDaemon doet is niet optimaal. Daarom wordt gewerkt aan een alternatieve ruismeting.

Nadelen WebSDR

Behalve voordelen heeft het gebruik van een WebSDR helaas ook nadelen:

• Het is voor de gebruiker niet langer mogelijk om ontvangstexperimenten te doen met verschillende ontvangers en ontvangstantennes.
• De gebruiker is altijd afhankelijk van de beschikbaarheid van de WebSDR en het internet.
• Helaas tellen QSO’s waarbij een WebSDR is gebruikt voor de ontvangst niet mee voor contesten en DXCC-awards.

Dat laatste is eigenlijk onlogisch, omdat ontvangen op afstand, met een WebSDR, geen voordeel is, maar een nadeel oplost. Of je bijvoorbeeld op Swains Island ontvangen wordt, wordt nog steeds bepaald door jouw eigen zendantenne.

 

Dit artikel verscheen eerder op de website van VERON Midden- en Noord-Limburg: https://a31.veron.nl/.