Radio Bolwerk Heemstede – boek van Elly Jansen

Het boek ‘Radio Bolwerk Heemstede’ is een reconstructie van de activiteiten van de verzetsgroep ECH/3 van broeder Josef Klingen, de zendamateur PA0XL in 1940 – 1941. Geschreven door Elly Jansen, nicht van Henk Schoenmaker.

De korte golf als krijgsmiddel

1940 – 1941 De radiogroep ECH/3 Heemstede had in 1940 radiocontact met Londen. De verzetsgroep was een zijtak van de OD. Opnieuw zocht men naar een vaste verbinding met de Engelsen.

Wat bezielde deze amateurs om zich in te laten met spionage en zelfs contraspionage? Zij konden alleen ongebaande paden bewandelen en men zocht contact met andere groepen.

Verzet

De samenwerking tussen professionele radiomensen gaf mij een inkijkje in het eerste verzet, vaak was men samengebracht door vrienden, familie, verenigingen of militaire diensttijd. Vertrouwen in elkaar was belangrijk in situaties die men niet kende en gevaarlijk waren. Maar hoe hadden zij het verraad kunnen laten gebeuren? Men werkte vanuit de groep veelal alleen, om tenslotte te ontdekken dat men kansloos was. Door archiefmateriaal, operaties van de verschillende geheime diensten en door politieke kernzaken in bezet Nederland kreeg ik meer aanknopingspunten dan de familie ooit gehad heeft.

Nawoord

Aanvankelijk was er alleen het voetpad in Heemstede, vernoemd naar de broer van mijn moeder. Henk Schoenmaker werd herdacht, maar wat deed Henk dan in de oorlog waardoor hij (met andere leden van ECH/3) vereeuwigd werd in het gedenkboek in de Tweede Kamer. De familie kan het niet meer vertellen. Net als de naam van broeder Josef en van Han Bierhuys, staat de naam van Henk Schoenmaker aan de voet van het vrijheidsbeeld in Heemstede gegrift.
Om meer te weten te komen las ik boeken over de oorlog, de 20 boeken van de Parlementaire Enquête Commissie, ik bezocht archieven en sprak met mensen.
lk was blij met de stille bijdragen die ik kreeg! Mevr. van Doornmalen, de zus van broeder Josef gaf mij een kopie van zijn afscheidsbrief. Broeder Vincentius kende broeder Josef persoonlijk, hij was niet in het land in de oorlog. Ook Carel, de broer van Henk en Anton Warmedam, die met de verloofde van Henk trouwde, hebben over Henk en broeder Josef verteld. Lenie gaf mij zijn kerkboekje.

Codeboekje?

Zou het een codeboekje kunnen zijn geweest, in de rug zat een fotootje. Documenten en brieven van Henk zijn wel bewaard gebleven.
Hans Krol, directeur van de Heemsteedse bibliotheek gaf me een verslag van Ton Preyde. Jasper van Lent had een kopie van een brief en QSL-kaarten van Cees van Lent. Dick Remmerde (PA0IW) in Den Haag vertelde mij dat hij op de wachtlijst van ECH/3 heeft gestaan. Van Boxtel gaf mij de Duitse brief en de Britse folder met Duitse vliegtuigen. Annette Oudejans, de nicht van broeder Josef, hielp mij aan de stukken van het tweede proces. Prins Bernhard verwees naar Hans Hers. Het jubileumboek uit 1995: vijftig jaar VERON, honderd jaar radio, geschreven door Dick Rollema,(PA0SE) kreeg ik van de zendamateur­ vereniging VERON . De Amersfoortse radioamateurs Frank van Hamersveld (PA3DTX), Eddy Krijger (PA0RSM) en hun landelijk voorzitter van de VERON Remy F.G. Denker (PA0AGF) hebben mij talloze waardevolle informatie over het radioamateurisme en veel materiaal over de oorlog geleverd. Ook zij ontdekten dat actieve zendamateurs volkomen vogelvrij waren na 24 juni 1940. Zij schreven de eerste hoofdstukken, corrigeerden en redigeerden en voegde foto’s toe.

Broeder Josef

Misverstanden ontstonden in de oorlog en bleven bestaan als niemand deze kon weerleggen. Zo dacht de vrouw van Ton van Aggelen, anno 2000 nog steeds dat harr man een revolver repareerde. De brief die door broeder Josef zou zijn geschreven moet wel van Henk zijn geweest. Deze moest samen met de brief van Flehmig de aanleiding lijken waarom de leden van ECH/3 gearresteerd, gefusilleerd, gedeporteerd en ten dele zijn omgekomen. Broeder Josef (Jan Klingen) zou hebben aangezet tot de aanslag in Haarlem, maar zijn vrienden hebben de broeder hierover onwetend gehouden. Henk was niet van plan om te vluchten, hij zou met een Britse code terugkeren naar ons land en naar het verzetswerk. Broeder Josef was gebonden, hij had een volledige baan en vele verplichtingen. Henk Schoenmaker stond het vrij om te reizen. Zij vormden de leiding van ECH/3, maar het is niet duidelijk of zij ook de initiatiefnemers zijn geweest.

ECH/3

De inlichtingengroep ECH/3 van broeder Josef klingen in Heemstede en andere georganiseerde verzetsgroepen worden hier gevolgd tegen de achtergrond van gebeurtenissen van de tweede wereldoorlog.
ECH/3 was een van de zendergroepen van geheim agent Van Hamel. De luitenant ter Zee was in bezet gebied actief toen de Luchtslag om Engeland in de zomer van 1940 in een versnelling raakte. Verwevenheid van de eerste Nederlandse inlichtingendiensten en hun beginners- fouten worden zichtbaar. Vaak was het ‘ons kent ons’ wat mensen samenbracht., maar ook wat verwikkelingen veroorzaakten.
Op een oorlog was Nederland niet voorbereid, gehinderd door de tijdgeest van de politiek in Den Haag.
De zevende en herziene uitgave, kan met namenregister en bronvermelding ook een naslagwerk worden genoemd. Dit boek kwam tot stand in samenwerking met de niet aflatende inzet van enkele ervaren zendamateurs.

Zie ook Postume Ereleden van de VERON en werkgroep VERON Historisch Archief

bron: Elly Jansen

Het boek Radio Bolwerk Heemstede (ISBN 9789464803969) is te koop bij bravenewbooks.nl