Propagatienieuws – week 52 2024

Deze week in Propagatienieuws:

• HF: En wat met 2025?;
• Tropo: de tropocondities af te zwakken tot hooguit gematigd;
• Sporadische-E: wel kansen op VHF;
• Meteoorscatter: maximum wordt verwacht op 3 januari;
• Auora: Kp-index te laag;
• EME:de maan weer wat dichterbij .

Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).

HF

Hoewel er afgelopen weekend een grote en complexe groep zonnevlekken verscheen aan de zuidoostelijke rand van de zon, was er aanvankelijk geen significante toename in zonneactiviteit. Dit veranderde op maandagochtend toen de nieuwe zonnevlek AR3932 uitbarstte en er een M8.9 flare uitbrak, qua intensiteit net geen X flare. Tegen alle verwachtingen in leidde de uitbarsting echter alleen tot een korte kortegolf-black-out boven Afrika en de Zuid-Atlantische Oceaan, die alleen merkbaar was tot de 17 m-band.

Een coronale massa-ejectie (CME) die in verband met de uitbarsting werd waargenomen, had in de oorspronkelijke voorspellingsmodellen een component die op de aarde gericht was. De CME miste onze planeet echter uiteindelijk. En de geomagnetica was vanaf het midden van de week overwegend rustig. Aan het begin van de week waren er nog meer actieve fasen. Dit werd veroorzaakt door CME-effecten en een snelle zonnewind die het magneetveld van de aarde deed schudden.

HF Propagatie vooruitzichten 

De komende dagen worden rustige tot onrustige omstandigheden verwacht met kans op geïsoleerde actieve perioden door mogelijke effecten van kleinere CME’s die in de afgelopen daggen de zon verlieten, evenals zwakke, positief gepolariseerde snelle zonnewinden van een coronaal gat. De Kp index zal beperkt blijven tot 3. Wat de zonneactiviteit betreft, zal de zonnefluxindex de komende zeven dagen boven de drempel van 230 blijven. Samengevat belooft dit goede DX-condities op alle banden met een MUF die varieert van circa 8 MHz aan het eind van de nacht tot meer dan 35 MHz rond het middaguur. De kritische F2-frequenties op onze breedtegraad zijn momenteel vrij hoog door de zogenaamde winteranomalie. En aangezien de anomalieën op het noordelijk en zuidelijk halfrond een half jaar verschillen, zou de piek in activiteit op dit moment moeten vallen.

En wat met 2025? Hebben we het zonnevlekkenmaximum van zonnecyclus 25 al meegemaakt? Het zou al gebeurd kunnen zijn, ergens tussen juli en november, aangezien de zonneactiviteit sinds de nazomer een dalende trend vertoont. De afgelopen dagen is de zonneflux echter weer aanzienlijk toegenomen, met veel M-vlammen die de flux tot meer dan 250 opdreven. Als we naar het verloop van verschillende cycli kijken, zien we dat sommige zeer actieve eindfasen hebben. Veel cycli hebben dubbele pieken. Met een beetje optimisme moeten we aannemen dat een dubbele piek ook in cyclus 25 zal voorkomen en dat de zonneactiviteit zich momenteel in het kleine dal tussen twee activiteit pieken bevindt. Dit zou betekenen dat cyclus 25 nog niet voorbij is en in 2025 weer zal toenemen.

VHF en EME

Tropo

Een aantal amateurs hebben afgelopen week kunnen profiteren van de tropocondities. Zo was G7RAU op 2 m in FT8 te zien met QSO’s naar HA en YO (meer dan 2.000 km). In de komende dagen passeren enkele gebieden met lagere luchtdruk over de Noordzee. Dit is voldoende om de tropocondities af te zwakken tot hooguit gematigd. Vanaf Nieuwjaar nemen de kansen op regenscatter toe.

Sporadische-E

Het winter Sporadische-E seizoen tussen nu en ongeveer half januari bieden wel kansen op VHF.

Aurora

Voor de komende dagen zal de Kp-index te laag zijn voor aurora.

Meteoorscatter

Zoals gebruikelijk openen Quadrantiden de lijst van grote meteorenbuien van het jaar. Het maximum van Quadrantiden is typisch vrij scherp, met een gemiddelde duur (volle breedte bij halfmaximum) van ongeveer 4 uur; de ZHR varieert in het bereik van 60-200 per uur. Het maximum wordt verwacht op 3 januari, 15 uur UTC, met ZHR = 80 uur-1.
De massa verdeling van deeltjes in de meteoroïdenstroom in verband met de komeet 96P/Machholz en de kleine planeet 2003 EH1 kan ervoor zorgen dat de zwakkere meteoren tot 14 uur eerder het maximum bereiken dan de helderdere..

EME

De maan gaat vlak voor oudjaar nog door de minimum declinatie. Het apogeum van kerstavond is gepasseerd zodat de maan weer wat dichterbij komt.

---

Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index

De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.

Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.

De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.

De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.

Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie

De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.

De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.

 

 

---

Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl