Propagatienieuws – week 44 2024
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: Een langzame afname van de zonneflux voorspeld;
- Tropo: Verhoogde of sterke tropo…;
- Sporadische-E: Geen info deze week;
- Meteoorscatter: De Herfst Equinox periode bleef F2-laag propagatie;
- Auora: Kp-index goed in de gaten te houden;
- EME: Declinatie van de maan volgende week dinsdag een minimum.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
Vorige week bracht ons weer goede propagatieomstandigheden. De CQWW SSB-wedstrijd van afgelopen weekend toonde aan hoe goed de HF-condities in de herfst kunnen zijn. In de tweede helft van de week bereikte de zonneflux 270 eenheden. Boven Centraal-Europa lag de MUF ’s middags tussen 40 en 45 MHz voor een hopafstand van 3000 km. Er ontstond een situatie waarin de kritische frequentie foF2 boven de 14 MHz lag, ook op 20m verbindingen in de directe omgeving mogelijk waren via NVIS – Near Vertical Incidence Skywave, zelfs bij lage vermogens. Dit vereist echter horizontale antennes zoals dipolen, end feds of horizontale lussen die laag zijn opgesteld ten opzichte van de golflengte. In de uren voor zonsopgang lag de MUF tussen 10 en 13 MHz, maar dat gebruikelijk waarden tijdens het zonnevlekkenmaximum. Vijf jaar geleden, dus tijdens het zonnevlekkenminimum was de MUF overdag 20 tot 25 MHz en 5 tot 8 MHz in de vroege ochtend, dus half zo hoog. De zonnevlamactiviteit nam ook aanzienlijk toe, met opnieuw verschillende zonnevlammen van de M- klasse en in de één X-klasse. Dit wordt geassocieerd met een toename van coronale massa-ejecties. Deze concentreerden zich echter op de oostelijke helft van de zon, van waaruit de plasmawolken veel minder invloed hebben op het magnetische veld van de aarde. De twee X-flares op 24 en 26 oktober hadden daarom slechts een kleine invloed. De hoogenergetische protonen van deze vlammen, die veel wijder verspreid zijn dan de plasmawolken, vielen veel meer op. Ze veroorzaakten sterke absorptie bij de poolkappen. De resulterende extra verzwakking van signalen die door de poolgebieden gaan, neemt af naar hogere frequenties, maar bedroeg soms nog steeds ongeveer 20 dB op 10 meter. Het neemt slechts langzaam af en kan weer toenemen door nieuwe uitbarstingen.
HF Propagatie vooruitzichten
Momenteel zijn er 11 actieve regio’s zichtbaar op de zon en daardoor is er een verhoogd risico op uitbarstingen. Volgens NOAA is de kans 75% voor M flares en 35% voor X flares. Dit verhoogt ook het risico op radio-uitval door het Mögel-Dellinger-effect. Voor de komende dagen wordt een langzame afname van de zonneflux voorspeld, maar de waarden zullen boven de 200 eenheden blijven. Aanvankelijk wordt rustige geomagnetische activiteit verwacht maar zondag en maandag kunne een of meer CME’s de aarde schampen en de geomagnetische activiteit doen toenemen. Alle banden zijn overdag open, 10 meter kort na zonsopgang. In de nacht is 30 meter momenteel de hoogste band die betrouwbaar opengaat. We kunnen dus weer een week van goede propagatieomstandigheden verwachten.
VHF en EME
Tropo
Voorlopig ligt een hogedrukgebied in de buurt en dit leidt tot rustig weer met uitgebreide gebieden met verhoogde of sterke tropo (zie de kaarten op dxinfocentre). Kans op buien en daarmee regenscatter is voorlopig klein.
Wat achtergrond hierbij: Hoewel het waarschijnlijk vrijwel hetzelfde ‘grote plaatje’ van dominante hogedruk zal zijn, zijn er subtiele verschillen.
Ten eerste zijn er twee soorten hogedruk; één die zich opbouwt in warme lucht en de andere in koude lucht. De warme lucht versie is het huidige aanbod en dit betekent soms vrij bewolkte omstandigheden met vochtige lucht onder de temperatuurinversie en zeer droge lucht boven de inversie.
Ten tweede wordt de kwaliteit van de geleiding bepaald door de verandering van de brekingsindex over de inversie en een groot deel van de verandering van de brekingsindex komt van een vochtcontrast, dus tekenen van bewolking en/of mistvocht zijn goede voortekenen voor een lift. Het is mogelijk dat we later volgende week overschakelen naar een koud luchthoog, wat de Tropo-kwaliteit zou kunnen verminderen.
Sporadische-E
Geen info deze week
Aurora
Voor de komende dagen is er weinig kans op aurora maar het blijft relevant om de actuele activiteit op de zon en de effecten daarvan op de Kp-index goed in de gaten te houden voor tekenen dat deze boven de 4 uitkomt.
Meteoorscatter
De belangrijkste bui voor deze maand is Leoniden. Het knooppuntmaximum vindt plaats op 17 november 2024 04 uur UTC. Het maximum zal relatief sterk zijn (ZHR = 15-20 hr-1). Berekeningen geven aan dat de aarde het spoor van komeet 55P/Tempel-Tuttle tegenkomt op 14 november, 16h37m UTC. De snelheid kan hoog zijn, maar de bui zal naar verwachting voornamelijk uit zwakke meteoren bestaan. In de eerste helft van de maand zijn er ook nog de zuidelijke en noordelijke tauriden en rond 1 december de Phoenicidenregen.De Herfst Equinox periode bleef F2-laag propagatie brengen op 50MHz met bijna dagelijkse ochtend openingen vanuit het Verenigd Koninkrijk naar VK en JA en middag openingen naar Amerika voor sommigen. Stations in het uiterste zuiden en westen waren favoriet. Zijdelingse scatter in de Indische Oceaan bracht de JA’s op een 90-graden antennerichting, een effect dat bij vorige zonnevlek maxima ook al was opgemerkt.
Zie ook https://ei7gl.blogspot.com/2024/11/17000km-opening-on-50-mhz-band-from-uk.html en https://ei7gl.blogspot.com/2024/10/trans-atlantic-opening-on-50-mhz-band.html
EME
Voor EME-operators bereikt de declinatie van de maan volgende week dinsdag een minimum (dat wil zeggen, maximale negatieve declinatie) wanneer de Maan slechts negen graden piekhoogte bereikt en slechts zes uur boven de horizon staat tussen 1200 en 1800 uur. Padverliezen daarentegen nemen de hele week af. 144MHz hemelruis is matig tot hoog, met een piek van meer dan 3.000 Kelvin op dinsdag de 5e voordat het weer daalt naar een matig niveau.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl
VERON