Propagatienieuws – week 17, 2023
Deze week in Propagatienieuws:
- HF: komende week varieert de MUF van 10 MHz aan het eind van de nacht tot circa 25 MHz in de middag;
- Tropo: mogelijk woensdag iets verhoogde condities;
- Meteoorscatter: de Eta Aquarïden hebben op 6 mei een brede zenitale piek van 50;
- Aurora: houd de Kp-index in de gaten, bijvoorbeeld op poollicht.be;
- Sporadische-E: beperkte mogelijkheden. Houd PROPquest-blog in de gaten;
- EME: maandeclinatie hoog maar dalend, padverliezen afnemend, 144MHz-hemelruis gering tot matig.
Propagatienieuws wordt samengesteld door Tom Koeken (PC5D).
HF
In de nacht van 23 op 24 april was er weer noorderlicht te zien boven Midden-Europa. De oorzaak was een “halo CME” die op 21 april van de zon loskwam en naar de aarde bewoog. Hoogenergetische protonen zorgden voor extra demping in het gebied van de poolkappen. Een magnetische storm van G4 met Kp-index van 8 veroorzaakte zelfs radio-aurora’s op 6 en 2 meter. Het was de sterkste magnetische storm van zonnecyclus 25. Zelfs in Bonn en de Britse Kanaaleilanden was het noorderlicht zichtbaar.
De 6m-band kwam tot leven tijdens de eerste fase van de storm met vervormde poollichtsignalen in de SSB- en CW-secties. De HF-banden leden er echter onder. De kritische grensfrequentie foF2 bereikte op 23 april overdag 9 MHz, op de 24 april 8 MHz en vervolgens op 25 april slechts 6,6 MHz. De F2-MUF voor een hop van 3000 km daalde van 26,6 tot 20,9 MHz. Er bleef een dode zone in de 7 MHz band, vrij ongewoon in vergelijking met de laatste dagen en weken.
Op donderdag 27 april stond de Kp-index nog steeds op 4. Er waren echter verrassingen. Op woensdag de 26e meldde Pete G8BCG op de CDXC-reflector dat 15 meter met FT8 de hele nacht open was via de lange weg naar Australië, Nieuw Zeeland en de Pacific.
Phil GU0SUP meldde dat hij om 13:00 UTC op maandag 24 april verbaasd was om Yuris VU7W op de Lakshadweep-eilanden te werken op 10 meter met FT8, met goede signalen in beide richtingen. Hij zegt dat de Kp-index op 6 stond en dat de reguliere FT8-frequenties op zowel de 10m- als de 12m-band vrijwel dood waren.
Het is altijd de moeite waard de HF-banden te controleren tijdens een grote geomagnetische storm, want er kunnen verrassingen zijn.
De ionosfeer toont duidelijk kenmerken van de zomerse omstandigheden die zich aandienen. Terwijl vier weken geleden de 10m-band gedurende meer dan tien uur open was, geldt dit momenteel alleen voor 15 meter. De MUF3000 bereikte vorige week ’s middags zelden 28 MHz. In de ochtend waren er soms korte openingen naar Japan op 10 en 12 meter. Zuid-Afrikaanse bakens waren rustig hoorbaar over TEP. De eerste oplevingen van de sporadische-E-shift zorgden daarentegen voor een korte propagatie op 10 meter. Zuid-Europese bakens waren ook hoorbaar op 6 meter.
De laatste dagen zijn er talrijke, zwakke, zonnevlammen geweest die de aarde hoogstwaarschijnlijk zullen missen, maar een schampschot van een uitbarsting van coronale massa (CME) is mogelijk.
De zonnewind van een coronaal gat was op zaterdagochtend met 650 km/s hoger dan normaal.
HF-vooruitzichten
Voor de komende dagen verwachten NOAA en de Amerikaanse luchtmacht een gemiddelde zonnefluxindex van ongeveer 145 en een Kp-index van 3 of 4. De MUF zal variëren tussen 10 MHz aan het eind van de nacht tot circa 25 MHz in de middag. Het moment dat de MUF 15 MHz passeert, zal circa twee uur na zonsopgang en twee uur na zonsondergang zijn
Terwijl in de ochtend op 20 meter in de richting van de Stille Zuidzee via het lange pad de luidste signalen oplevert, gaan kort voor de middag de bovenste banden open in oostelijke richting, uitgaande van een rustige aardmagnetisch veld. In de namiddag zijn de zuidelijke richtingen bevoordeeld, later Noord-Amerika.
Nu de eerste verschijnselen van de sporadische-E-laag zijn waargenomen, is het de moeite waard de banden 10 en 6 meter in toenemende mate te observeren.
VHF en hoger
Tropo
Op zondag schuift een hogedrukgebied boven ons land naar het oosten. In de komende dagen komt de wind meer uit het zuidwesten. De echt sterke tropocondities blijven ver uit onze regio, maar DX-meldingen tussen Ierland en Noord Spanje zijn goed mogelijk. Onze regio komt waarschijnlijk niet verder dan gematigde condities op woensdag.
Meteoorscatter
We zitten in een periode waarin de toenemende meteorenactiviteit. Dit is zowel gunstig voor meteoorscatter als voor Sporadiache-E. De Eta Aquarïden hebben volgend weekend op 6 mei een brede zenitale piek van rond de 50.
Aurora
Voor aurora blijft het zaak om de actuele Kp-index in de gaten te houden, bijvoorbeeld op poollicht.be. Bij indexwaarden van 6 en meer wordt aurorapropagatie waarschijnlijker.
Sporadische-E
Het straalstroompatroon blijft complex met verschillende potentieel bruikbare stromingen die kunnen bijdragen tot wat Sporadische-E-propagatie in het begin van het seizoen.
Vorige week maakten het Portugese CS5BALG baken op 50,036MHz in IM67 en CS5BLA op 50,0760MHz een welkome terugkeer. Sporadische-E kan erg vluchtig zijn vroeg in het seizoen, maar door regelmatig de gebruikelijke bakens in de gaten te houden maak je kans er op het juiste moment bij te zijn.
De dagelijkse Sporadische-E-blogs beginnen op 1 mei op PROPquest en zouden aanwijzingen moeten geven over eventuele mogelijkheden in het vroege seizoen.
EME
De declinatie is hoog maar dalend, wat betekent dat de EME-tijdvensters en piekhoogtes korter worden. We zijn vrijdag het apogeum (grootste afstaand aarde-maan) gepasseerd, dus de padverliezen zullen de hele week afnemen. 144MHz-hemelruis is gering tot matig.
Over zonnefluxindex, zonnevlekkengetal en Kp-index
De zonnefluxindex (SFI) is een maat voor de ionisatiegraad van de ionosfeer. De SFI heeft een waardenbereik van 50 tot 300. Lage waarden signaleren doorgaans slechte of matige HF-condities en hoge juist goede (een hoge MUF). Tijdens de piek van een zonnevlekkencyclus meten we waarden van meer dan 200, met kortdurende uitschieters naar 300.
Het zonnevlekkengetal is een maat voor de activiteit van de zon. Ook nu geldt, hoe hoger de waarde, des te gunstiger voor de HF-propagatie (op hogere banden). De zonneactiviteit kan als volgt ingedeeld worden aan de hand van het zonnevlekkengetal: laag: 0-30, gematigd: 30-60, hoog: 60-90, zeer hoog: 90-120, intensief: > 120.
De Kp-index is een maat voor de magnetische fluctuaties in de ionosfeer. Lage waarden zijn gunstig voor de HF-propagatie. Vanaf een waarde van 2 beginnen HF-condities te degraderen. Boven de 5 is er sprake van ernstige verstoring en vanaf 7 kunnen zelfs radio-blackouts voorkomen, waarbij HF-communicatie volledig uitvalt. Bij hogere Kp-indexwaarden (vanaf ongeveer 3) neemt de kans op aurora overigens toe.
De beste HF-condities op de hogere banden zijn dus te verwachten bij een hoge zonnefluxindex, een hoog zonnevlekkengetal en een lage Kp-index.
Over maximaal bruikbare frequentie (MUF) en kritische frequentie
De maximaal bruikbare frequentie (MUF) is de frequentie waarbij de verwachting is dat radiosignalen nog zullen reflecteren tegen de ionosfeer voor paden van 3000 km. Voor paden korter dan 3000 km zal de MUF lager zijn omdat de opstralingshoek steiler is, waardoor radiosignalen makkelijker door de ionosfeer heen dringen.
De frequentie waarbij nog reflectie optreedt terwijl de opstralingshoek 90 graden is (verticaal), heet de kritische frequentie.
Tom PC5D stelt het propagatienieuws samen. Bij de samenstelling maakt hij onder andere gebruik van de voor Nederland relevante informatie uit de volgende bronnen: het wekelijkse RSGB Propagation News, DX Info Centre, HF-Referat DARC, Poollicht.be, Make More Miles on VHF, Met Office en NOAA. Propagatienieuws maakt ook deel uit van het radiojournaal van de Zuid-Limburgse zondagochtendronde. De audio-opname van deze ronde is terug te luisteren op a22.veron.nl.